ref: refs/heads/v3.0
emeklilikssksgkbağkurkredilerkosgebengellie-devlet

Fiili Hizmet Süresi Zammı Nedir, Kimler Yararlanabilir?

Fiili Hizmet Süresi Zammı Nedir, Kimler Yararlanabilir?
31.10.2022

Fiili hizmet süresi zammı, ağır ve tehlikeli olarak kabul edilen işlerde çalışanları kapsayan bir düzenlemedir. Bazı işler hem yürütüm koşulları hem de taşıdığı özellikler yönüyle diğerlerinden daha ağır, yıpratıcı olabilir. Bu durum işin yapılmasını zorlaştırdığı gibi çalışanın daha çabuk yorulmasına ve bazı hastalıklara daha kolay yakalanmasına neden olur. Fiili hizmet süresi zammı ile bu tür işlerin yol açtığı olumsuz etkilere karşı çalışanlara emeklilik anlamında avantaj sağlanır.

Fiili hizmet süresi zammından hangi işlerde çalışanların yararlanabileceği kanun koyucu tarafından net bir şekilde belirlenmiştir. Ağır ve tehlikeli işlerde çalışmak her ne kadar zor olsa da fiili hizmet süresi zammı ile belirli bir avantaj sağlamak amaçlanmıştır.

Bu tür işlerde genellikle belirli bir cazibe yaratmak için daha yüksek bir ücret politikası izlenir. Yüksek ücrete ek olarak emeklilik sürecinde de sağlanan avantajlar sayesinde farklı sektörlere çalışanların ilgisi artırılmaya çalışılır.

Filli Hizmet Süresi Zammı Ne Anlama Gelir?

Fiili hizmet süresi zammının manası ağır ve tehlikeli işler sınıfında çalışanlar için sağlanan ek haklardır. Fiili hizmet süresi zammı, yıpranma payı olarak da adlandırılır. Yıpranma payı 4A ve 4C kapsamında sigortalı olanlar için söz konusudur. Uygulanacak zammın miktarı 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası kapsamında düzenlenmiştir.

Kanunda belirtilen zam miktarları, her 360 gün için olacak şekilde uygulanır. Farklı işler için farklı gün sayıları fiili hizmet süresine eklenir. Bu sayede sigortalının prim ödeme gün sayısı artar. Bunun anlamı erken emeklilik ve daha fazla emekli maaşıdır. Emeklilik, yıpranma payı sayesinde daha erken bir döneme çekilir. Böylece sigortalı, son derece ağır yapıda olan işlerde daha fazla çalışmak zorunda kalmadan erken dönemde emekliliği hak edebilir.

FİİLİ HİZMET SÜRESİ ZAMMINDAN KİMLER FAYDALANIR?

Fiili hizmet süresi zammından faydalanabilecek olanlar, 4A ve 4C sigortalılarıdır. 4A’lılar yani özel sektör işverenlerine bağlı olarak çalışanlar, işin yürütüm şartlarının ağır bir nitelik taşıması halinde fiili hizmet süresi zammından yararlanabilir. 4C’liler yani kamu kurumlarında çalışanlar da aynı şekilde ağır işlerde çalışmaları durumunda uygulanan yıpranma payından yararlanabilir.

Fiili hizmet süresi zammından yararlananlar için üç yıldan fazla olmamak kaydıyla yaş haddinden indirim de yapılabilir. Yaş haddinden indirimin uygulanabilmesi için sigortalının bazı şartlara sahip olması gerekir. Fiili hizmet süresi zammı ve yaş haddinden indirim uygulamalarında yer altında çalışanlar için farklı kriterler ve farklı kolaylıklar söz konusudur.

Yer Altı İşlerinde Çalışanlar

Yer altında çalışanlar için fiili hizmet süresi zammı ve yaş haddinden indirim anlamında farklı düzenlemeler söz konusudur. Diğer çalışanlar için belirli bir yılla sınırlanan zam ve yaş haddi indiriminde yer altında çalışanlar için bir kısıtlama yoktur. Yer altında çalışanlar için eklenecek süre, her yıl için 180 gündür. Bu sürenin eklenmesi için işçinin madende en az 1800 gün çalışması gerekir. Bu süre diğer işlerde 3600 gündür. Eklenen tüm süreler yaş haddinden de indirilebilir.

Yer altında çalışanlara tanınan bir diğer kolaylık ise izin, kurs, işin öncesinde ve sonrasında yapılan hazırlıklar gibi süreçlerin yıpranma payına dâhil edilmesidir. Diğer işlerde sadece bizzat çalışılan günler için yıpranma payı eklenirken yer altında çalışanlara böyle bir ayrıcalık tanınır.

Yer altı işlerinde çalışanlar için işin zorluğuna bağlı olarak farklı düzenlemeler de söz konusudur. Yer altı işlerinde haftalık çalışma süresi 37,5 saat olarak uygulanır. Yani diğer işlere kıyasla daha azdır. Yıllık ücretli izinde de bir ayrıcalık söz konusudur. Diğer işlerde olduğundan dört gün daha fazla izin hakkı tanınır. Bunun yanı sıra işe iade davalarında aranan en az 6 ay çalışma şartı yer altı işlerinde aranmaz.

Türk Silahlı Kuvvetleri Personelleri

Türk Silahlı Kuvvetleri personelleri fiili hizmet süresi zammından yararlanabilen bir diğer gruptur. Zam miktarı her yıl için 90 gün olarak uygulanır. Ancak bu zam, 8 yılı geçmemek üzere uygulanır. Fiili hizmet süresi zammı uzun vadeli sigorta kolları prim gün sayısına eklenir. Yaş haddinden indirim ise en fazla üç yıl olarak yapılır. Aynı zamanda zammın tamamı değil yarısı yaş haddinden indirilir.

Türk Silahlı Kuvvetleri personellerinden aşağıdaki maddelerde ismi geçenler, fiili hizmet süresi zammından yararlanabilir:

  • Subay
  • Yedek subay
  • Astsubay
  • Yedek astsubay
  • Uzman jandarma ve erbaş
  • Sözleşmeli erbaş ve erler

Emniyet Personelleri

Emniyet personelleri, belirli kadro ve unvanları taşımaları halinde fiili hizmet süresi zammından yararlanabilir. Emniyet personellerinin; ücretli, sıhhi, yıllık izin süreleri fiili hizmet süresi zammına dâhil edilir. Bunun yanı sıra eğitim ve kurs süreleri de zammın hesaplanmasında dikkate alınır.

Fiili hizmet süresi zammından yararlanabilecek olan emniyet personelleri şu şekilde sıralanabilir:

  • Polis memurları
  • Başpolis, kıdemli baş polis memurları
  • Komiser yardımcıları
  • Komiser, baş komiser
  • Emniyet amiri, müdürü ve daha üst seviyede olan emniyet personelleri
  • MİT mensupları

Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeleri

Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri arasında yer alan yasama organı üyeleri, fiili hizmet süresi zammından yararlanabilir. Aynı zamanda cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar da bu hakka sahiptir. Meclis üyeleri için uygulanan fiili hizmet süresi zammı 90 gündür.

Ağır ve Tehlikeli Sınıfına Giren İşler

Ağır ve tehlikeli işler sınıfına giren birçok farklı iş, fiili hizmet süresi zammı kapsamında değerlendirilir. Buna ilişkin düzenleme, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası kapsamında yer alan kırkıncı maddede bulunur. Bu maddede bulunan tablonun ilk sırasında kurşun ve arsenik işleri yer alır.

Görüldüğü üzere kurşun ve arsenik işleri için uygulanan yıpranma payı, 60 gündür. Ancak kuru toz kaldırma işinde çalışanlar için eklenecek gün sayısı 90 gün olur.

Cam fabrika ve atölyelerinde çalışanlar için uygulanacak fiili hizmet süresi zammı 60 gündür. Bu işin kapsamına; eritme, ateşçilik, üfleme gibi cam işlemenin farklı aşamaları girer.

Cıva üretim işleri, çimento, kok, alüminyum fabrikaları ve termik santraller de fiili hizmet süresi zammı kapsamındadır. Cıva üretim işlerinde 90, diğer işlerde 60 gün yıpranma payı uygulanır.

Yıpranma payı döküm fabrikaları için 60 gün; asit üretimi yapan yerler, demir-çelik fabrikaları için 90 gündür.

Yukarıdaki tablodan da görüldüğü üzere en fazla fiili hizmet süresi zammı, yeraltı işleri için uygulanır. Radyoaktif, radyoiyonizan maddelerle yapılan işler ve su altında yapılan bazı işler için de 90 gün yıpranma payı verilir. Su altında yapılan birtakım işlemler içinse 60 gün fiili hizmet süresi zammı uygulanır.

2014 ve 2021 yılında yapılan bazı değişiklikler neticesinde bazı mesleklere de yıpranma payı desteği verilmiştir. Bu meslekler şu şekilde sıralanabilir:

  • Basın kartı sahipleri
  • Yasama organı üyeleri, Cumhurbaşkanı yardımcıları, bakanlar
  • Ceza infaz kurumları çalışanları
  • Sağlık meslek mensupları

Filli Hizmet Süresi Zammı Nasıl Hesaplanır?

Fiili hizmet süresi zammının hesaplanmasında basit bir formül kullanılır. Bu formül sayesinde yaklaşık olarak ne kadar fiili hizmet süresi zammından yararlanacağınızı öğrenebilirsiniz. 60 gün eklenecek işlerde çalışılan gün sayısını 0,17 ile çarparak fiili hizmet süresi zammını bulabilirsiniz. 90 gün eklenecek işlerde 0,25; 180 gün eklenecek işlerde 0,50 ile çarpılarak yıpranma payı bulunur.

Örneğin, fiili çalışma süresi 7000 gün olan bir kişinin fiili hizmet süresi zammı 7000×0,17 olarak bulunur. Burada 1190 olarak elde edilen sonuç, toplam çalışma süresine eklenir. Bu süre yaş haddinden de indirilir.

Fiili Hizmet Süresi Zammı Emeklilik Aylığını Etkiler mi?

Fiili hizmet süresi zammının emekli aylığına etkisi vardır. Prim gün sayısına eklenen süreler emekli aylığının da daha fazla olmasını sağlar. Bu sayede daha yüksek bir emekli aylığı alma şansınız olur.

Fiili Hizmet Süresi Zammının Faydaları Nelerdir?

Fiili hizmet süresi zammının faydaları oldukça fazladır. Ağır ve tehlikeli işler sınıfında yer alan işler, barındırdığı riskler sebebiyle birtakım tehlikelere yol açar. Bu tehlikeler kişilerin bazı hastalıkları taşıma ihtimalini artırır. Aynı zamanda psikolojik olarak da yıpratıcı kabul edilen işler vardır. Fiili hizmet süresi zammı sayesinde daha erken dönemde emekli olan kişiler, daha fazla yıpranmadan işgücü piyasasından çekilir.

Ağır ve tehlikeli işlere ilerleyen yaş döneminde katlanmak ya da söz konusu işlerle baş etmek daha zordur. Normal ve az riskli olarak kabul edilen bir işte ilerleyen yaşınıza rağmen çalışmanız mümkün olsa da ağır işlerde belirli bir yaştan sonra çok fazla zorlanabilirsiniz. Bu nedenle fiili hizmet süresi zammı ayrıcalıklı bir hak olarak kabul edilmelidir.

Fiili Hizmet Süresi Zammından Yararlanmak İçin Nereye Başvurmak Gerekir?

Fiili hizmet süresi zammından yararlanmak için başvuru yapılmasına gerek yoktur. Zam miktarı, maaşınıza otomatik olarak eklenir. Aynı zamanda prim ödeme gün sayısı da sistem üzerinden otomatik olarak hesaplanır. Bu nedenle sizin farklı bir işlem yapmanıza ya da herhangi bir yere başvurmanıza gerek yoktur.

Fiili Hizmet Süresi Zammının Dışında Erken Emeklilik İçin Ne Yapılabilir?

Fiili hizmet süresi zammı dışında erken emeklilik için yararlanabileceğiniz başka haklarınız da vardır. Bunlardan biri borçlanmadır. Eğitim, analık, askerlik gibi durumlarda getirilen borçlanma hakkı sayesinde daha erken bir tarihte emekli olmak mümkündür.

Analık halinde sigortalılara üç çocuğa kadar borçlanma hakkı verilir. Askerlikte geçen süreler de borçlanılabilir. Avukatların ve doktorların staj süreleri borçlanma kapsamındadır. Aynı zamanda doktora eğitimi alanlar da bu süreyi borçlanabilir.

Erken dönemde emekli olma hakkı engellilere, kalıcı olarak meslekte kazanma gücünü kaybedenlere de tanınır. Engelliler, normal çalışanlara göre daha erken dönemde emekli olur. Bunun yanı sıra kadın sigortalıların engelli çocuğu olması durumunda da erken emeklilik hakkı vardır.

Fiili Hizmet Süresi Zammından Yararlanma Hakkı Olduğunu Düşünenler Ne Yapmalı?

Fiili hizmet süresi zammından yararlanma hakkı olduğunu düşünenler, dava yoluna başvurabilir. Bazı durumlarda fiili hizmet süresinden yararlandırılmayanların bu duruma itirazı olabilir. Ağır ve tehlikeli işler kategorisine giren işlerin çok detaylı bir ayrıma sahip olmaması, bazı durumlarda hangi işlerin bu kategoride değerlendirileceği noktasında sorun oluşturur. Bu nedenle çalışanlar iş mahkemelerine dava açar.

Siz de fiili hizmet süresi zammı noktasında bir tereddüt yaşıyorsanız alanında uzman bir avukata danışarak dava açabilirsiniz. Bu sayede daha erken bir tarihte emekli olabilirsiniz. Fiili hizmet süresi zammının geriye dönük olarak uygulanması da bir diğer dava sebebidir.

Özellikle sonradan yıpranma payı almaya hak kazanan sigortalıların birçoğu, kanunun çıktığı tarihten önceki dönemdeki çalışmalarının da fiili hizmet süresi zammı hesabına dâhil edilmesini talep eder. Birçok çalışan bu durumu da dava konusu yapmaktadır.

Yorumlar

  1. Recep BEKTAŞ dedi ki:

    Ben itfaiyede çalışıyorum 2008 den 2017 tarihine kadar sigorta pirimlerimiz fiili hizmet suresinden yatırılmış 2017 den sonra yatirilmiyor bu belediyenin kontrolundemi yoksa baska kurumunmu 9 yil yatirilmis yipranmami emekli olurken kullanabilirmiyim

  2. Ayfer Gülhan dedi ki:

    Merhaba.
    Ben 19.06 1995 tarihinden beri özel bir sağlık kuruluşunda yapay radyasyon bulunan bir alan olan anjiografi bölümünde hic araliksiz çalışmaktayım. Fakat fiili hizmetim 2009 yılından itibaren yaptırılmaktadır. 2009 yılından önceki haklarımı talep edebiliyor muyum?
    Birde fiili hizmet zammindan faydalanmak için 10 yıl
    Fiili hizmet zammı odenmislik şartı var mi?
    Teşekkürler…