Özellikle koronavirüs salgını yüzünden çalışanlar için iş ortamından uzaklaşmak önemli bir nokta haline geldi. Bu bakımdan pek çok çalışan yıllık izin ve diğer haklarını istedikleri zaman kullanıp kullanmayacaklarını merak ediyorlar.
Yıllık İznin Kullanılmasında Faktörler
Çalışanlar açısından yıllık izin vazgeçilmez bir haktır. Başka bir deyişle yıllık izne çıkamamak işveren ya da hatta çalışan tarafından istenmediğinde bile yıllık izin kullanılması gerekmektedir. Temelde bu hak, sosyal güvenlik kapsamında düzenlenmiş ve çalışanın dinlenmesi, daha verimli çalışılması, hastalık ya da kaza gibi risklerden uzak durması amacıyla sağlanmıştır. Bu bakımdan İş Kanunu çerçevesinde yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilmez, hükmü yer almaktadır. Fakat uygulama konusunda ise pek çok sorun ortaya çıkabilmektedir.
İş Kanunu kapsamında çalışanlar için verilmesi zorunlu tutulan mazeret, bayram izni gibi izinlerin dışında haftada bilindiği gibi en az 24 saatlik haftalık izin verilmesi gerekiyor. Bu sürede de çalışanlar izinlerini kullanmama ya da mesai yapma gibi bir durumda değildirler. Aynı şekilde yıllık izinde de çalışanın kıdemine göre 14 gün ile 30 gün arasında yıllık izin hakkı bulunmaktadır.
Fakat bu uygulama kanun kapsamında böyleyken, işverenler çalışanların da bilgisizliğinden yararlanarak bu süreleri oldukça kısa tutmaktadırlar. Örneğin 5 gün gibi keyfi yıllık izin uygulaması yapılmakta, yıllık izin süreleri de işverenin lütfu gibi algılanmaktadır.
Çalışan Yıllık İzninde Haklı Konumda
Çalışanlar hafta izinlerini haftanın herhangi bir gününde kullanmakta serbesttirler. Bu konu genelde işverenler ve çalışanlar arasında sorun yaratmamaktadır. Fakat yıllık ücretli izin konusunda sorun çıkabilmektedir. Bu sorunun temelinde ise çalışanın bir defada kaç gün izinli sayılacağı ve iznini hangi tarihlerde kullanacağı şeklinde yaşanmaktadır. Yıllık izin de daha önceki düzenlemelere göre bir bölümü 10 günden az olmayacak şekilde en fazla 3’e bölünüyorken, daha sonra ise bu konudaki sınır tamamen kaldırılmıştır.
Çalışanın yıllık izne ne zaman ve hangi koşullarda ayrılacağı, yani istediği tarihte yıllık izine çıkıp çıkamayacağı Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği kapsamındadır. Bu kanuna göre çalışan ve işveren aralarında anlaşma yapıyorlarsa, hiçbir sorun olmadan yıllık izin kullanımı da mümkün hale gelmektedir. Başka bir ifade ile işveren için çalışanın yıllık iznini talep ettiği tarihler uygunsa, yıllık izne çalışan istediği tarihte çıkabilmektedir. Ancak böyle bir durum söz konusu değilse, maalesef yönetmelikte yer aldığı şekilde çalışanlar işverenin uygun göreceği tarihleri beklemek zorundadır.
Yıllık İzin Tarihlerini İşveren Belirler
İlgili yönetmelikte yer aldığı şekliyle; işveren ya da işveren vekilleri, yönetmelik kapsamında işyerinde çalışanların nitelik ve özelliklerine göre, yıllık ücretli izinleri, yılın belirli döneminde ya da hangi döneminde olacağını tayin etme hakkına sahiptirler. Çalışan bu kapsamda yıllık izin kullanmak istediği tarihi en az 1 ay önceden işverene yazılı olarak bildirmek durumundadır.
İşveren ya da işveren vekilleri, çalışanın talebini yönetmelik uyarınca değerlendirebilirler. İzin kurulu ya da işveren, çalışanın istediği tarih için yıllık izin vermeyebilir. Bunun için işyeri çalışma koşullarını, o an yapılması gereken işleri ya da diğer sebepleri öne sürebilir. Fakat yine de yıllık izin tarihleri işçinin izin istediği tarihlere yakın olacak şekilde ayarlanmak durumundadır. Aynı tarihe rastlayacak izin isteklerinde ise işyerindeki kıdem ve aynı zamanda bir önceki yıl izin kullanılan tarih dikkate alınacak şekilde belirlenecektir.
Bu yönetmelik uyarınca çalışanlar istedikleri zaman, işveren ile anlaşma sağlanmaması halinde yıllık izin kullanımı yapamamaktadırlar. Yıllık izin tarihlerinin belirlenmesi için ilgili yönetmelik uyarınca işverenin belirleyeceği tarihler geçerli olmaktadır.
