Kayıt dışı istihdam işverenlerin vergi kaçırmak, bir takım hukuki zorunlulukları yerine getirmemek için yaptığı hukuki olmayan bir işlemdir. İşverenlerin çalışanlarını Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bildirmemeleri veya bildirse bile çalıştığı gün sayısını veya aldığı ücreti az göstermesi kayıt dışı istihdamdır.
Kayıt Dışı İstihdam Nasıl Olur?
Bir uygulamanın kayıt dışı olması dört faktöre bağlıdır. Bunlar, yasalara uygun hareket edilmemesi, ahlaki kurallara uymaması, istatistiksel anlamda ölçülebilir olması ve yapılan iş sonunda gelir kazandırmamasıdır.
Kayıt Dışı İstihdamın Türleri Nelerdir?
Kayıt dışı istihdamın üç türü vardır. Birincisi, çalışanların Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmediğinde meydana gelen tamamen kayıt dışı istihdam türüdür. İkincisi sigortalı çalışanın Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilse bile çalıştığı gün sayısının eksik gösterilmesi olan kısmi kayıt dışı istihdamdır. Üçüncüsü ise yine kısmi kayıt dışı istihdam olan Sosyal Güvenlik Kurumu’na sigorta primine gerçek kazancın az gösterilmesidir.
Kayıt Dışı İstihdamın Nedenleri Nelerdir?
Kayıt dışı istihdamın çeşitli nedenleri vardır. Bunların en başında gelen neden ekonomik nedenlerdir. İşçi maliyetinin işverene fazla gelmesi, gelir dağılımındaki adaletsizlik, dengesizlik, yoksulluk, ücretlerden fazla kesinti yapılması, vergiden kaçarak daha az vergi ödeme, ekonomik krizler gibi nedenler kayıt dışı istihdamın ekonomik nedenleridir. Bunun dışında hukuki ve idari nedenleri de vardır. Bürokratik işlemlerin karışık ve uzun sürüyor olması, ülke ihtiyaçlarına cevap verecek ilgili yasal düzenlemelerin olmaması, cezaların caydırıcı nitelik taşımaması gibi nedenler de hukuki ve idari nedenlerdir. Kayıt dışı istihdamın siyasal, sosyal, politik ve yapısal nedenleri de vardır.
Kayıt Dışı İstihdamın Zararları Nelerdir?
Kayıt dışı istihdam ülke açısından önemli zararlara neden olmaktadır. Bunların başında bütçe açığı gelmektedir. Daha sonra kayıtlı ekonomi küçülerek devletin gelirleri azalmaktadır. Doğru ekonomik veriler çıkmadığı için mali ve iktisadi politikalardan iyi sonuçlar alınamamaktadır. Kayıt dışı istihdam haksız rekabete neden olmaktadır. Standartlara uygun olmayan üretimler garanti kapsamına girmeyecek ve üreticiler, üreticileri koruyan yasalardan faydalanamamaktadırlar. Vergiden kaçıran işletmeler hiçbir zaman kurumsallaşamayacaktır. Vergide adaletsizlik olacağı için gelir dağılımında da adaletsizlik yaşanmaktadır.
