Kimler İsteğe Bağlı Sigortalı Olur, Şartları Nelerdir?

İsteğe bağlı prim ödeme yaklaşık 2007 yılından bu yana Türkiye Cumhuriyeti’nde yürürlükte olan bir uygulamadır. Bu sayede sigortalı olma şartını tam anlamıyla kapsamayan ancak çalışmakta olan kişilerin emeklilik haline erişmesi için prim yatırma şansı bulunur.

İsteğe bağlı sigortalı şartları 5510 sayılı kanun kapsamında detaylıca düzenlenmiş ve çerçeveleri belirlenmiştir. Düzenlemeyi gerçekleştiren kurum Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde bulunan Sosyal Güvenlik Kurumu’dur.

Bu kapsamda özel şartlardan bağımsız olarak isteğe bağlı sigortadan temel yararlanma şartları şu çerçevededir:

• 18 yaşını geçerek sigortalı olmaya uygun hale gelmek,
• Türkiye Cumhuriyeti’nde yaşamak (herhangi başka bir ülkenin vatandaşı olsa dahi),
• Yurt dışında bir ülkede ya da uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesinin imzalandığı ülkelerde çalışıyor olmak (ikametgahın Türkiye’de bulunması şartıyla),
• İkili sözleşmelerin imzalandığı yurt dışı ülkelerinde çalışan Türk vatandaşı olmak,
• Başvuru yapacak olan kişinin çalışma şeklinin isteğe bağlı sigortalılık türüne uygun olması.

İsteğe Bağlı Sigortalılık Nedir?

Adından da anlaşılacağı üzere isteğe bağlı sigortalılık tanım kapsamında kişinin kendi sigortasını yatırması yer alır. Bu kapsamda isteğe bağlı olarak ödenen primler, emeklilik hali ve sağlık sigortası gibi avantajlar yaratmaktadır. Kişiler, isteğe bağlı sigortalılık ödemelerini tamamladığı ve emeklilik şartlarını sağladığı sürece normal sigorta koluna sağlanan tüm avantajlardan yararlanır.

Diğer sigorta kollarında olduğu gibi isteğe bağlı sigortada emeklilik kazanılmış hak kapsamındadır. Yani kişinin emeklilik aylığını hak etmesi sonrasında ölse dahi aylık alınmaya devam edilebilir. Diğer sigorta türlerinde hak sahibi olan eş ve çocuklar veya her ikisi de bu maaştan yararlanabilmektedir.

İsteğe Bağlı Sigortalılıkta Yararlanma Şartları Nelerdir?

Tanım itibariyle eski adı Bağ-Kur olan 4B hizmet dökümüne benzerlik gösteren isteğe bağlı sigortalık, belli şartlar dahilinde Bağ-Kur’dan ayrılır. Bağ-Kur ödemelerinde de kişi kendi primini ödemekte ve bu doğrultuda emeklilik hakkına erişebilmektedir.

Bu kapsamda iki sigorta türünün arasında ayırıcı olan etken temelde isteğe bağlı sigortalılık ile Bağ-Kur’un çalışma zamanının farklı olmasıdır. Öte yandan Bağ-Kur’da primi yatırmak zorunlu iken; isteğe bağlı sigortalılıkta adı üzerinde isteye bağlıdır.

Bu kapsamda Bağ-Kur’dan farklı olan isteğe bağlı sigortalılık şartları şu şekildedir:

• 18 yaşını geçmiş olmak,
• Türkiye Cumhuriyeti’nde yaşamak ya da Türk vatandaşı olmak (Türkiye’de ikametgah edenler ve Türkiye ile arasında sosyal güvenlik sözleşmesi bulunan ülkelerde yaşayan Türk vatandaşları bu sigortadan yararlanabilir. Bu kapsamda ikili sosyal güvenlik sözleşmesi bulunan ülkeler olan Fransa, İngiltere, İsveç ve İsviçre’de yaşayanlarda ikamet şartı aranmamaktadır.),
• Çalışma şekli ve süresi 5510 sayılı kanunda zorunlu sigortalılık gerektirmeyen kişiler (Bağ-Kur 5510 sayılı kanun içerisinde zorunlu bir sigorta koludur),
• Sigortalı olarak ay içerisinde 30 günden az çalışanlar,
• Sigortalı olarak tam gün çalışmayanlar,
• Kendi sigortalıkları bulunup Türkiye’deki sosyal güvenlik kanunları kapsamında malullük veya yaşlılık aylığı alamıyor olanlar,
• Ölüm sigortasına bağlı olarak gelir veya aylık alan kişiler,
• Kendi sigortalıkları sonucu gelir bağlanmış olanlar (ancak bu gelirin aylık veya emekli maaşı olmaması gerekmektedir).

Bu şartları sağlayan kişiler isteğe bağlı sigortalılık hakkından yararlanabilmektedir. Öte yandan kanunun yürürlük tarihi olan 2007 itibariyle sigortalılık halinin mülga kanunları kapsamında devam ettiği kişiler vardır. Bunlar da hiçbir başvuru yapmaksızın sigortalılıkları, isteğe bağlı sigortalılığa dönüştürülmekte ve ödemeleri de bu şekilde yapılmaktadır.

İsteğe Bağlı Sigortanın Başlangıcı Ne Zamandır?

İsteğe bağlı sigortalılık kapsamında herhangi bir sigorta başlangıç tarihi kanun çerçevesinde bulunmamaktadır.  Bunun yerine sigortalılar ile ilgilenen kurum olan Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK)’nun tarifi bulunur.

Bu tarifi için ve isteğe bağlı sigortalılık başlangıç tarihi ile ilgili açıklama kabul edilen madde şu şekildedir:

• “İsteğe bağlı sigortalılık, müracaatın kurum kayıtlarına intikal ettiği tarihi takip eden günden itibaren başlar.”

İsteğe Bağlı Sigorta İçin Nasıl ve Nereye Başvurulur?

İsteğe bağlı sigortalıları ilk kez başlatacak olan ile devam ettirecek olanlar arasında kanun, başvuru konusunda ayrıma gitmektedir.

Bu kapsamda ilk defa başvuru yapacak olan kişiler “İsteğe Bağlı Sigorta Giriş Bildirgesi” ile Sosyal Güvenlik İl Müdürlükleri’ne başvuru yapmalıdır. Tekrar başlatmak isteyen kişiler ise talep dilekçesini yine Sosyal Güvenlik İl Müdürlükleri’ne verebilir.

İlk kez başvuru yapacak olanlar için isteğe bağlı sigortalılık başvurusu şu şekilde gerçekleştirilir:

• e-Devlet kapısı olan www.turkiye.gov.tr adresine girilir.
• Kişiye uygun olan kimlik doğrulama şekli ile giriş yapılır.
• Site içerisinde bulunan arama butonuna “İsteğe Bağlı Sigorta Giriş Bildirgesi” yazılır.
• Konuyla ilgili hizmete tıklanır.
• Açılan pencerede çıkan belge doldurulur ve çıkartılır.
• İkamet edilen ilde bulunan SGK il müdürlüklerine hazırlanan belge elden verilir.

Daha önce “İsteğe Bağlı Sigorta” başvurunuz yok ise, yukarıda bulunan ekranda ki “Yeni Başvuru” linkine tıklamanız gerekiyor.

Yeni başvuru linkine tıkladıktan sonra, “İsteğe Bağlı” olma şartları karşınıza çıkmaktadır. Şartları karşılıyorsanız eğer “Devam Et” butonuna tıklamanız gerekiyor.

İsteğe bağlı sigorta başlangıcı için, yukarıda ki formu eksiksiz doldurduktan sonra “Beyan ve Taahhüt” kısmını seçip “Başvur” butonuna tıklamanız yeterli olacaktor.

Öte yandan 5434 sayılı kanunun mülga 12’nci maddesi uyarınca isteğe bağlı sigortalılık başvuruları farklı bir merkeze yapılmaktadır. Yine aynı belge ile gerçekleştirilen başvuruların yapıldığı adres kurumun genel merkezidir. Bu kapsamda başvuru için şahsi olarak imzalanan belgeler posta yoluyla kuruma iletilebilmektedir. Kurumun adresi şu şekildedir:

• Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü Sigortalı Tescil ve Hizmet Daire Başkanlığı Mithatpaşa Caddesi No:7 Sıhhıye/ANKARA

İsteğe Bağlı Sigorta Primleri Ne Kadardır?

İsteğe bağlı sigortalılıkta prim hesabı günlük kazanç esans alınarak gerçekleştirilmektedir. Bu kapsamda prime esas olan kazancın alt ve üst sınırları arasında %32’lik kısmı baz alınır.

%32’lik ödeme miktarının; %20’si malullük, yaşlılık veya ölüm aylığına esas olacak ödemler iken, %12’si genel sağlık sigortasına esas alınır. İsteğe bağlı sigortalı şartları bulunan kişiler belirlenen ödeme miktarlarını aylık olarak gerçekleştirmelidir.

İsteğe bağlılık sigorta 2021 yılı prim ücreti hesaplanırken kullanılan alt ve üst sınır miktarları şu şekildedir:

• Günlük kazanç alt sınırı: 119,25 TL.
• Aylık kazanç alt sınırı: 3.577,50TL.
• Günlük kazanç üst sınırı: 894,38 TL.
• Aylık kazanç üst sınırı: 26.831,40 TL.

Öte yandan isteğe bağlı sigortalılık kapsamında ödenmeyen prim olması halinde sigortalılık sona erdirilmekteydi. Son kanun kapsamında değişikliğe gidilen bu hususla ilgili; isteğe bağlı sigorta ödemesi yapacak olan kişilere 12 ay süre tanınmıştır.

Bu kapsamla birlikte isteğe bağlı sigortalı olmak isteyen kişiler gecikmelerini 12 ay boyunca ödeyebilmektedir. 12 ayı geçiren kişiler için ise herhangi bir ödeme olanağı verilmemekte ve isteğe bağlı sigortalılık hali kaldırılmaktadır. 

İsteğe bağlı sigortalılığın durdurulduğu durumlarda kurum geçmişteki ödeme miktarlarını kişiye iade etmekle birlikte bu ödemeleri emekliliğe esas olarak kabul etmemektedir.

İsteğe bağlı sigortalılık kapsamından en çok yararlanan grup olan esnaf, kadın ve tarım işçilerinin örnek ödeme planı aşağıdaki şekildedir:

• 2021 yılında ödenecek prim tutarı için;
  • Günlük kazanç üzerinden hesap yapılır.
  • Kazancın %32’si ödemeye baz alınır.
  • Gün sayısı olarak 28’nin ele alındığı bir günde günlük kazanç 28 ile çarpılır.
  • Toplam bulunan kazancın %32 si alınır. Bu kapsamda ödenmesi gereken miktar 2021 yılı için; 119,25 TL x 28 x %32= 1.068,48TL’ dir.

İsteğe Bağlı Sigortalılık ile İlgili Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Nelerdir?

İsteğe bağlı sigortalılığı başlatmak isteyen kişilerin dikkate alması gereken birtakım hususular bulunur. Her şeyden önce bu sigorta türü 5510 sayılı kanun çerçevesinde oluşturulmuş olup bu esaslara göre değerlendirilmektedir. Bu nedenle bu kanunla ilgili tüm detayları okuduktan sonra başvuru yapmaları şartlara dair her bir detaya ulaşmalarını sağlayacaktır.

Kanun kapsamında isteğe bağlı sigortalıkta dikkat edilmesi gerekenler genel olarak şu şekildedir:

• Ödeme primine esas olan %32 kapsamı içerisinde; malullük, vazife malullüğü, yaşlılık, ölüm sigortaları ve genel sağlık sigortası yer alır. İstisnalar dışında bu kapsamda ödeme yapan kişiler, tüm durumların getirdiği sigortalılık hallerinden yararlanır.
• Yani; şartları taşıdığı takdirde, malullük veya yaşlılık aylına bağlanabilirler. Ölüm halinde diğer sigorta türlerinde olduğu gibi maaşları eş ve çocuklarına veya her birine aktarılabilir. Ayrıca sağlık kapsamından faydalanabilirler.
• İsteğe bağlı sigortalılık kapsamındaki kazanç belirlenirken kısa vadeli sigortalılık uygulamaları dikkate alınmamaktadır.
• İsteğe bağlı sigortalılık türünde belirlenmiş olan sağlık primi genel sağlık sigortasıdır. Yani, bakmakla yükümlü olduğu kişilerin olmasında dahilinde bile sağlıktan yararlanacak olan kişi, sadece ödemeye esas olan kişidir. Ayrıca isteğe bağlı sigortalı olan kişi bu primi ödemekle yükümlüdür.

İsteğe Bağlı Sigorta Nasıl Sona Erer?

İsteğe bağlı sigortalılıkta başlangıç yöntemi olan dilekçe usulü, sona erdirme yöntemi olarak da kullanılmaktadır. Konuyla ilgili müracaatlar SGK’ya yapılmakta olup, gerekli işlemlerin ardından iptal kararı gerçekleştirilmektedir.

Bu kapsamda kişilerin sigortalılıklarını sona erdiren SGK, istek dahilinde ve ödenmiş prim bulunuyor ise bunun geri ödemesini de yapmaktadır. Ancak bu noktada dikkat edilmesi gereken husus; sigortalılık halinin son bulmasıyla birlikte herhangi bir hak talep edilemeyeceğidir.

İsteğe bağlı sigortalılığının sağlamış olduğu emeklilik haline esas prim ve sağlık sigortası primin geri ödemesiyle birlikte son bulur.

SGK bu kapsamda dört ayrı isteğe bağlı sigortalılık sona erdirme hususu belirlemiştir:

• Talep üzerine isteğe bağlı sigortalılık iptal etme: Bu kapsamda sigortasını iptal ettirmek isteyen kişiler, primi ödemiş olduğu son günü takip eden günden itibaren iptal ettirmiş sayılır.
• Aylık talebi üzerine isteğe bağlı sigortalılık iptal etme: Bu kapsamda başvuru yapan kişiler isteğe bağlı sigortalılığın doğurduğu prim ve diğer esasları tamamlamıştır. Bunun üzerine aylığa hak kazandığı için sigortalılık hali son bulmakta ve aylığın bağlanması gerçekleşmektedir.
• Ölüm hali üzerine isteğe bağlı sigortalılık iptal etme: Bu kapsamda vefat eden kişilerin isteğe bağlılık sigorta hali otomatik olarak ölüm tarihi itibariyle son bulur.
• İkameti Türkiye’de olup farklı ülkede yaşayanların isteğe bağlı sigortalılık iptali: Bu kapsamda bulunun kişilerin durumu tek bir hususa bağlı olarak belirlenmiştir. Sosyal güvenlik sözleşmesi dahilinde bulunan ülkelerde yaşayan veya çalışan kişiler talep etmedikçe sigortalılık halleri devam etmektedir. Bu nedenle iptal etme hakkından yararlanmak isteyen kişiler, iptal dilekçesiyle başvuru yapmalıdır.

İsteğe Bağlılık Süresinin Değerlendirilmesi Nasıldır?

İsteğe bağlılık sigortayla ilgili işlemler SGK kurumu tarafından kısa bir süre içerisinde sonuca ulaştırılmaktadır. Bu kapsamda ilgili kanun hükümleri incelenmekte ve uygun görüldüğü hallerde süreç başvuru ayı esas olacak şekilde başlatılır.

Dilekçenin ibraz tarihinden itibaren başlatılan süreçte ödemeler, bir sonraki ay olacak şekilde planlanır. Bu kapsamda isteğe bağlılık süresi değerlendirmeişlemleri yapmak isteyen kişiler ödemiş oldukları primleri normal sigortalılık kollarına aktarabilmektedir.

Yurt Dışında Çalışan Türk İşçiler Bakımından İsteğe Bağlı Sigortalılık

Çeşitli düzenlemelerden geçirilen 5510 sayılı kanun kapsamında yurt dışında çalışan Türk işçilerin isteğe bağlı sigortalılığı mümkün hale getirilmiştir. Bu kapsamda uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış olan ülkelerde yaşayan Türk vatandaşları buradan gitmeden önce sigortayı başlatmış ise devam ettirebilmektedir.

İptal talebinde bulunan ve bu ülkelere taşınan Türk vatandaşlarının sigortalılık halleri son bulmaktadır. Öte yandan ikili sözleşmenin bulunduğu (Fransa, İngiltere, İsveç ve İsviçre) ülkelerde çalışmakta olan vatandaşlar orada olduğu tarihlerde sigortalılık halini başlatabilmektedir.

Bu kapsamda primlerini ödemeye başlayan yurt dışındaki Türk vatandaşları isteğe bağlı sigortalı şartları taşıyorsa 4A hizmet dökümü kapsamında değerlendirilmektedir.

E-Devlet Üzerinden SGK, Bağ-Kur Prim Borç Sorgulama İşlemi

SGK İşe Giriş ve İşten Ayrılış Bildirgesi Sorgulama