Emeklilikte Finlandiya Modeli mi Geliyor?

Son günlerde gündeme gelen ve basının da oldukça ilgisini çeken emeklilikte yaşa takılanlar ya da diğer isimle EYT’li olanlar, gündem olduğu için hükümet tarafından da bu durumun çözümlenmesi için farklı modeller öne sürülüyor. Konuyla ilgili çalışmaların ve iyileştirmelerin yapılması için görevlendirilen kurulun yaptığı son çalışmalar ise emeklilikte yaşa takılanlar için Finlandiya modelini öne çıkarıyor.

Finlandiya Modeli Nedir?

Finlandiya modeli, halihazırda emeklilikte yaş mağduru olanlar için öne çıkan bir çözüm olarak görülüyor. Modele göre belirlenen yaştan daha erken emeklilik söz konusu olduğunda bir nebze kesinti yapılıyor. Bu kesintiyi kabul edenlere emekli aylığı bağlanıyor, kesintiyi kabul etmeyenler ise yaş haddinin dolmasını bekliyorlar. Bu bakımdan sistemin oldukça avantajlı yönü bulunuyor ve böylece mağduriyet ortadan kaldırılıyor.

Ancak bu sistemin işleyiş kazanabilmesi için sistemin tamamının uygun olmasına da dikkat çekiliyor. Modelin uygulanması için Finlandiya’daki emeklilik sistemine de bakmak gerekiyor. Finlandiya’da iki emeklilik sistemi bulunuyor ve bu sistemler birbirlerini tamamlıyorlar. İlk sistem iş esaslı emeklilik hakkı olarak geçiyor ve çalışma ya da girişim yapılarak kazanılıyor. İşverenler bütün çalışanları için emeklilik sigortası almak ve aynı zamanda sigorta primlerini ödüyorlar. Girişimci olanlar ya da kendi işyerleri olan kimseler ise sigorta primlerini belirlenen tutarlar üzerinden kendileri ödüyorlar.

Halk emekliliği olarak bilinen ikinci yöntem ise iş esaslı emekli olamayacaklara yönelik geliştirilen bir modeldir. Buna göre çalışma süresine yani iş karşılığında maaş almaya yönelik çalışmayanların primleri yeterli olmuyorsa veya çalışma sürelerine dayalı olarak emeklilik maaşları çok düşükse halk emekliliğinden yararlanılıyor. Halk emekliliğinin tutarının belirlenmesi ise kişinin Finlandiya’da ne kadar süredir yaşadığına ya da Finlandiya’da ne kadar çalıştığına bağlı olarak belirleniyor. Bu sistemin en büyük avantajı tüm Finlandiya yurttaşlarının emekli olmasını sağlamak. Bu sistemle birlikte Finlandiya’da herkes emekli olabiliyor.

Kısmi Erken Yaşlılık Emekliliği Nedir?

Finlandiya modelinde 61 yaşını dolduran kimseler asgari yaşlılık emekliliği yaşından önce kısmi emekli olabilmektedirler. Buna kısmi erken yaşlılık emekliliği denilmektedir. Normalde emekli olduğunda alınacak miktarın yüzde 25’i ya da yüzde 50 olarak nasıl ödeneceğine ise sigortalı karar vermektedir.

Sistemde aynı zamanda sigortalının tam gün olarak çalışmaya devam etmesi de sağlanıyor. İstediği takdirde işten emeklilik olarak ayrılabilmektedir. Fakat bu sistem tercih edildiğinde asıl emeklilik maaşının tutarını azaltıyor.

Emeklilikte yaşa takılanların sayısının artmasından dolayı Türkiye için de gündeme getirilen Finlandiya modelinin kabul edilebilmesi için toplumun geniş bir kesiminin ve özellikle iş dünyasının da görüşlerinin alınması gerekecek.

EYT Kapsamında Son Durum

Prim gün sürelerini dolduramadıkları için yaş şartını yerine getiremediklerinden emekli olamayan emeklilikte yaşa takılanlar için her geçen gün daha fazla artış yaşanıyor. En son konuyla ilgili “Emeklilik dediğimiz şey teknik olarak kullandığımız tabirde ‘Yaşlılık aylığı’. Yaşlılık aylığı yaşlı olunca alınır. Dolayısıyla EYT bekleyenlerin ortalama yaşı 48. Dünyanın hiçbir yerinde 48 yaş yaşlı olarak kabul edilmiyor. Geçen yıl emekli ettiğimiz nüfusun ortalaması 52-53 bandında. Bunun 65 yaşa dönmesi 2048 yılını bulacak. EYT’liler 65 yaşını beklemeyecekler. Hayır, kademeli olarak değişiyor. Prim ödeme ve sigortalılık süresine göre kademelendirilmiş. EYT’liler emeklilikten sonra çalışmak istiyorlar. 48-50 yaşlarda, en verimli olduğu dönemde emekli olmayı düşünmek bu. Hazine ve Maliye Bakanımızla çalışıyoruz,” açıklamalarını yapan Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk, konunun ne zaman açıklığa kavuşturulacağını ve emeklilikte yaşa takılma mağduriyetinin ne zaman giderileceği hakkında net bilgiler vermemişti.