Sakatlık Nedeni ile Emeklilik

Sakatlık Nedeni ile Emeklilik

Belli oranda sakatlık sahibi olan kişiler çalışmaya elverişli olan kişilere göre daha erken emekli olabilmektedir. Bu durum iş kanunu ve sosyal sigortalar kanununun belli maddelerinde açıkça belirtilmiştir. Ancak uygulamalardan ve düzenlemelerden doğan bir takım olumsuzluklar nedeni ile uygulamasında problemler yaşanmaktadır. Bir yandan bu durum için çareler aranırken bir yandan da belli düzenlemeler yapılmaktadır. Belli oranlarda sakatlığı bulunan kişiler bu düzenlemelerin uygulanamaması nedeni ile emeklilik şansını yitirmektedir.

Sakatlık Nedeni ile ya da Malulen Emekliliğe İlişkin Yasal Düzenlemeler

a. Malulen Emeklilik

Sosyal sigortalar kanununa göre 2/3 oranda çalışma gücü bulunmayan kişiler malulen emekliliğe hak kazanır. 34. maddeye göre kişinin tedavisi sonunda kurum hekimleri çalışabilir olmadığını belirttiği takdirde kişinin malulen emekliliğine karar verilir. Kazanma gücü %60 kayıp durumda olan, iş kazası gibi sebeplerden çalışamaz duruma göre çalışanlar da malulen emekliliğe hak kazanmaktadır. İlk kez sigortalı olarak çalışmaya başlayan malul olma etmenlerini yerine getiren sigortalılar malulluk sigortası kapsamına girmemektedir. Malulluk maaşına hak kazanabilmek için farklı şartların da taşınması gerekmektedir. Bu şartlar aşağıdaki gibidir:

• Sosyal sigortalar kanununun 53. maddesine göre kazanma gücünün %60’ını yitiren kişiler,
• Çalışmaya başladığı günden itibaren 1800 günü bulunması ya da 5 yıldır sigortalı çalışıyor olup 180 günlük ölüm, yaşlılık ya da malulluk priminin ödenmiş olması.

b. Sakatlık Sebebiyle Emeklilik

Sosyal sigortalar kanununun 60. maddesine göre yaşlılık aylığından faydalanmanın şartları 08.09.1999 yılından itibaren geçerli olacak şekilde aşağıdaki gibi sıralanmıştır:

• İlk kez sigortalı olarak iş hayatına başlayan kişilerin yaşlılık aylığı alabilmesi için kadınlarda 58, erkeklerde ise 60 yaşını doldurmuş olması ve minimum 7000 gününün dolmuş olması gerekmektedir.
• Ya da kadınlarda 58, erkeklerde 60 yaşı doldurmuş olmak ile 25 yıl sigortalı olarak çalışıp minimum 4500 günü doldurmuş olmak.
• Bu kişilerin ölüm,malulluk ya da yaşlılık primini ödemiş olmaları gerekmektedir.

Tüm bunların yanında sakatlık sebebi ile emeklilikten faydalanmaya hak kazanmış olan kişilerin yaşları ne olursa olsun minimum 15 yıl sigortalı ya da minimum 3600 gün ölüm, yaşlılık ya da malulluk sigorta primlerini ödemeleri şartı ile emeklilik maaşı almaya hak kazandıklarına karar verilmiştir. Emekli sandığına bağlı olarak çalışan memurlar da malulen emekliliğin bu şartlarından faydalanabilmektedir. Görmüş olduğunuz üzere sakatlıktan dolayı emekli olabilmek, vergi indiriminden faydalanmaya hak kazanılmış durumunda olma şartı ile sabitlenmiştir. Cinsiyet farketmeksizin sosyal sigortalar kanununa göre şartları yerine getiren çalışanlar 15 yıl içinde emekli olabilirler.

Kişinin sakatlığı sebebi ile vergi indirimlerinden faydalanabilmesi koşulları gelir vergisi kanununun 31. maddesinde düzenlenmiştir. Bu durumda çalışma gücü en az %80 kayıp durumunda olan birinci derecede özürlü kişi, %60’lık kısmını yitirmiş olan ikinci derecede özürlü, %40’lık kısmını yitirmiş olan kişi ise üçüncü derecede özürlü sayılmaktadır. Bu durumda kişiler aşağıda belirtilen indirimlerden faydalanmaktadır.

1. Birinci derecede özürlü kişiler için 8 kat,
2. İkinci derecede özürlüler için 4 kat,
3. Üçüncü dereceden özürlüler için ise 2 kat sakatlık indirimi uygulanmaktadır.

Özür sahibi kişilere verilecek sağlık kuruluşu raporları ile ilgili yönetmelik bu oranlara göre düzenlenmiştir. Bu yönetmeliğe göre özürlülük indiriminden faydalanmak için başvuru yapacak olan çalışanın 5. maddeye göre sağlık kuruluşları tarafından sevk edilecekleri, sevk edilen sağlık kuruluşları aracılığı ile elle yazılmış rapor, laboratuar bilgileri, sakatlık bilgileri, klinik muayene bilgileri, teşhisin açık ve net şekilde yazılacağı sakatlık tespitinin şekli hakkındaki yönetmeliğin 10. maddesi gereğince hekimler tarafından sakatlık oranına karar verilir ve karara bağlanan raporlar neticesinde çalışanın malulen emekli sayılıp sayılmayacağı bu raporlara göre kesinleştirilir.

Görüldüğü üzere sakatlık sebebi ile erken emekliliğin tek hususu gelir vergisi kanununa göre sakatlık indirimini bağlanılmış olması durumudur. Sosyal güvenlik kanunu kısa süre içerisinde sakatlık sebebi ile vergi indirimi ya da erken emeklilik ile ilgili koşulları değiştirebilmek için yeniden belirleme uygulamalıdır.

Bağ-kurlularda emeklilik şartları aşağıdaki gibidir:

1. %60 ve fazla özrü olanlar 15 yıl ve 3960 gün üzerinden emekli olabilmektedir.
2. %50 ile %59 arasında özrü olan kişişer 16 yıl ve 4320 gün üzerinden emekli olabilmektedir.
3. %40 ve %49 arasında özrü bulunan kişiler ise 18 yıl ve 4680 gün üzerinde emekli olabilmektedir.

Eskiden bağkurlular için malulen emekli olma şartı yok iken yeni uygulama ile erken emeklilik hakkından yararlanabilmektedirler.

Özrü doğuştan olan ve en az %40’lık oranda özrü bulunan kişiler sağlık kuruluşlarından raporlarını alarak en az 5400 gün ile emekli olmaya hak kazanmaktadır.