Halihazırda geçerli olan İş Kanunu içerisinde kısa çalışma kapsamında olan çalışanların hakları ile ilgili olarak detaylı düzenlemeler bulunmuyor. Bu durum ise pek çok kısa çalışma kapsamında olan çalışanın mağdur olmasına neden oluyor. Özellikle kısa çalışmada kıdem tazminatı sorunu büyük bir sorun teşkil ediyor.
Kısa Çalışma Uzadıkça Endişe Artıyor
Kısa çalışma ödeneği ve ücretsiz izin uygulamasının devam etmesi ve tekrar uzatılma ihtimali bulundukça bu kapsamda olan çalışanlar büyük bir endişeye kapılıyorlar. Çünkü kısa çalışma ile halihazırdaki iş kanununda detaylı açıklamalar bulunmuyor. Koronavirüs salgını destekleri dahilinde Mart ayının sonunda çalışanların ve işverenlerin desteklenmesi için kısa çalışma ödeneğine geçilmişti. Nisan ayı itibariyle de işverenlere çalışanları ücretsiz izne çıkarabilme hakkı tanınmıştı. Buradaki amaç işverenlerin maddi zorluk yaşamalarını engellemek olup çalışanlar için de işlerinden çıkarılmalarının önüne geçmekti. Bu kapsamda ücretsiz izne çıkarılan çalışanlara da aylık 1177 TL destek verildi. Üst üste alınmış olan kararlar kapsamında da nakdi ücret desteği yani kısa çalışma ile ücretsiz izin uygulamalarının da süreleri uzatılmış oldu.
Halihazırdaki son durum kapsamında kısa çalışma ödeneği 31 Ekim’e kadar, ücretsiz izne ayrılma için verilen nakdi ücret desteği ise 17 Kasım’a kadar geçerli. Ancak bu sürelerin en azından sene sonuna kadar tekrar uzatılması bekleniyor. Son elde edilen verilere göre 3 milyon 579 bin kişi kısa çalışma ödeneğinden, bir milyon 998 kişi de ücretsiz izin desteğinden yararlanıyor. Bu kesimin büyük bir çoğunluğu ise Mart ayından günümüze kısa çalışma kapsamında bulunuyor.
Büyük Hak Kaybı Oluşuyor
Kısa süreli belki çalışanların ve işverenlerin haklarının korunmasını sağlayacak olan kısa çalışma ve ücretsiz izin uygulaması gün geçtikçe büyük hak kayıplarının yaşanmasına neden oluyor. Kısa çalışma süresi uzadıkça çalışanların pek çok hakları kayboluyor ve bu konuyla ilgili olarak İş Kanunu kapsamında herhangi bir düzenleme henüz bulunmuyor. Kısa çalışma ya da ücretsiz izin kapsamında olanlar için kıdem tazminatı da büyük bir sorun teşkil ediyor.
Öncelikle kimi işyerleri salgın yüzünden işlerini tamamen durdurdular ve çalışanları da kısa çalışma ödeneğinden yararlandılar, kimi işyerlerinde ise çalışma süreleri azaltıldı ve çalışanlar da bu şekilde de kısa çalışma ödeneğinden yararlandılar. İş Kanunu kapsamında kısa çalışma ödeneğinden yararlanma süreleri çalışanların kıdemlerinde hesaba dahil edilip edilmeyeceği konusunda herhangi bir netlik bulunmuyor. Konuyla ilgili olarak henüz mahkeme kararları da bulunmuyor. Sadece dokuz yıl önce Yargıtay tarafından alınmış bir karar bulunuyor ve kararda kısa çalışma süresinin kıdem tazminatına ekleneceği belirtiliyor. Ancak karara söz konusu olan kısa çalışma süresi şimdi olduğu gibi uzun süreleri kapsamıyor.
Konu İleride Mahkemeye Taşınacak
Kısa çalışma süreleri arttıkça bunun ilerleyen dönemde iş mahkemelerini ve Yargıtay’ı oldukça fazla uğraştıracağına kesin gözüyle bakılıyor. Çünkü kısa çalışma kapsamında milyonlarca çalışan yararlanırken, bu durumun çok büyük hak kaybı yaşattığı anlaşılıyor. Çalışanların sigorta primleri de çalışmadıkları süreler için geçersiz sayılırken aynı zamanda kıdem tazminatı konusunda da eksiklikler yaşadıkları görülüyor. Kıdem tazminatı bilindiği gibi her bir yıl kapsamında 30 günlük brüt ücret üzerinden hesaplanıyor ve bir aylık ücretin ilgili hizmet yılı ile çarpılması ile belirleniyor. Çalışma kapsamında geçmeyen süreler için halihazırda kıdem tazminatı da söz konusu olmuyor ama bu durum ise mağduriyet yaratıyor.
Öte yandan ücretsiz izinliler için daha büyük sorunlar görülüyor. Sözleşmeleri askıya alındığı için ücretsiz izinde olanlar kıdem tazminat hak kaybını zaten yaşıyorlar ve aynı zamanda SGK primleri de dondurulmuş durumda.
