Çeyiz parası ve yetim aylığı almakta olanların en çok merak ettikleri soruların başında sosyal ödemelerinin nasıl gerçekleştiği geliyor. Çünkü sistemin karışık yapıya sahip olması soruları da beraberinde getiriyor. Özellikle çeyiz parası almış olanların daha sonra boşanmaları halinde tekrar yetim aylığı alıp alamayacakları merak edilen soruların başında geliyor.
Çeyiz Parası Hangi Durumda Alınır?
Çeyiz parası olarak bilinen destek sosyal güvenlik sistemine göre evlenme ödeneği olarak adlandırılmaktadır. Anne ya da babası üzerinden gelir – aylık almakta olan kız çocukları için geçerli olan bu destek, evlenmesi halinde bir seferlik olarak verilmektedir.
Çeyiz parasından yararlanmak için temelde iki ana etmen bulunuyor. Buna göre ilki anne ya da babadan ölüm aylığı alıyor olmak gerekiyor. Yani çalışan anne ya da babanın vefatı halinde, kız çocuğuna yetim aylığı bağlanması gerekmektedir. Yetim aylığı alırken evlenilmesi halinde ise bu durumda da çeyiz parası verilmektedir. Mevcut sistem yetim aylığı alanların aylıklarının iki yıl daha uzamasına neden oluyor. Mevcut sistemde kadınlar evlenmeleri durumda, iki yıllık maaşlarını peşin olarak alıyorlar. Ancak evlilik durumunda ise yetim aylığı kesiliyor. Esasında çeyiz parası olarak adlandırılan destek de bu bakımdan yetim aylığının peşinen ödenmesi anlamına geliyor.
Çeyiz Parası Ne Kadar Ödenir?
Çeyiz parası miktarı için kişinin almakta olduğu ölüm aylığı miktarı temel alınıyor. Buna göre alınmış olan ölüm – yetim aylığının 24 aylık olan tutarı hesaplanıyor ve bu tutar peşinen ödeniyor. Bu süre içerisinde boşanmanın olması halinde ise tekrar yetim aylığı bağlanmıyor. Örnek bir hesaplama yapıldığında anne ya da babasından 500 lira yetim aylığı almakta olan birisi, evlenmesi halinde 500 x 24 ile 12 bin lira peşin destek alıyor.
Çeyiz parası aldıktan sonra boşanan kadınların tekrar yetim aylığı alabilmeleri için öncelikle iki yıllık sürelerini doldurmaları gerekiyor. Örnek verilecek olursa, evlenirken çeyiz parası alan bir kadın, bir yıl sonra boşandığında, tekrar yetim aylığı alabilmesi için bir yıl daha beklemesi gerekiyor. Bu sürenin sonunda yeniden yetim maaşının bağlanması mümkündür. Çünkü ana ödemede esasında 2 yıllık yetim aylığının tutarı karşılığında bir ödeme yapılmış oluyor. Bu yüzden kurum, evlenirken çeyiz parası almış ama iki yıl dolmadan boşanmış kimselere yetim aylığı bağlamıyor. Bu durumda kişinin iki yıl sonunda boşanması ya da boşandıktan sonra iki yıllık sürenin geçmesini beklemesi gerekiyor.
Hangi Kapsamda Olanlar Yararlanabilir?
Bu bakımdan çeyiz parası alabilecekler de SGK tarafından geniş bir statü kapsamına alındılar. SSK kapsamında yetim aylığı almakta olanlar 1 Ekim 2008 öncesinde çeyiz parasını 506 sayılı kanuna göre almaktaydılar. 506 sayılı kanunun ilgili ek maddelerinde ise durum “sigortalı kişinin vefatından ötürü aylık ve gelir almakta olan hak sahibi kız çocuklarının evlenmeleri durumunda bir defaya mahsus olmak üzere aylık ya da gelirlerinin iki yıllık tutarları evlenme yardımı (çeyiz parası) olarak verilir. İki yıl içerisinde meydana gelen boşanma ya da dul kalma halinde ise bu süre için tekrar aylık ya da gelir ödenmez,” hükmü yer almaktadır. Bağkur kapsamında olanlar için ise herhangi bir düzenleme bulunmuyordu.
Fakat 2008 yılında yapılan sosyal güvenlik reformu ile birlikte bu durum düzeltilmiş ve 2008 sonrasında Bağkur kapsamında olanlar için de aynı hususlar uygulanmaya başlanmıştır. Böylece 2008 sonrasında Bağkur kapsamında olanlar için de çeyiz parası desteği sağlanıyor. Çeyiz parası başvuruları için ise bulunan ilin SGK müdürlüklerine başvuru yapılması gerekiyor.
