Özellikle koronavirüs salgını neticesinde pek çok işyeri çalışanları için yarı zamanlı çalışma saatlerini uyguluyor. Bu durum ise çalışanların pek çok hak kaybına uğramasına neden olsa da özellikle kıdem tazminatları konusunda da çeşitli sorunları beraberinde getiriyor.
Yarı Zamanlı Çalışanların Tazminat Durumu
Yürürlükte olan 1475 sayılı İş Kanunu kapsamında kıdem tazminatı alma durumları belirlenmiş olup ilgili 14’üncü madde uyarınca, çalışanın işe başladığı tarihten itibaren hizmet sözleşmesinin devamı halinde her geçen tam yıl boyunca, işveren tarafından çalışana 30 günlük ücret tutarında kıdem tazminatı ödemesi gerektiği belirtilmiştir. Bu bakımdan işçinin kıdem tazminatı alabilmesi için gereken şartlar arasında işçinin tam gün çalışması şartı bulunmamaktadır.
Konuyla ilgili temel alınan nokta, kısmi süreli çalışanlar tam süreli çalışanlar gibi gerekli koşulları sağlamaları halinde kıdem tazminatına hak kazanabilmektedirler. Bu bakımdan işyerinde işe başladığı tarihten itibaren en az bir yıl geçmiş bulunan ve kıdem tazminatı almayı hak edeceği şekilde işten çıkmış ya da çıkarılmış olan çalışan, işyerinde yarı zamanlı çalışıyor olsa dahi geçen her yıllık çalışması karşılığında ayda kaç gün çalışmış ise o kadar günlük ücret tutarında kıdem tazminatı alabilmelidir. Diğer taraftan ilgili 14’üncü maddede; kıdem tazminatının hesaplanması için son ücret temel alınmakta olduğu, akort, parça başı ve götürü ya da yüzde usulü gibi ücretin sabit olmadığı hallerde ise son bir yıllık süre için ödenmiş olan ücretin o süre zarfında çalışılan günlere bölünmesi şeklinde hesaplanacak ortalama ücretin o süre kapsamında çalışılan günlere bölünmesi halinde tazminat için ödenecek ortalama ücretin bulunması da belirtilmiştir. Bu bakımdan yarı zamanlı çalışanlar tazminat almaya hak kazanacak şekilde işlerinden ayrılanlar tazminat alabilmektedirler.
Yarı Zamanlı Çalışanların Haftalık İzin Durumları
Yarı zamanlı çalışanlar için bir diğer merak edilen konu da haftalık izindir. Yarı zamanlı çalışanların haftalık izin durumunu 4857 sayılı iş kanunu çerçevesinde açıklamak mümkündür. İlgili 13’üncü madde uyarınca işyerlerinde, çalışanlara tatil gününden önce 63’üncü madde kapsamında belirlenmiş olan iş günlerinde çalışmaları halinde yedi günlük zaman dilimi içinde kesintisiz ve iş talep edilmeyecek şekilde en az 24 saat dinlenme verilmesi gerekmektedir. Aynı şekilde işveren tarafından izin günün ücretinin de ödenmesi ve herhangi bir kesinti yapılmayacağı açıklanmıştır.
Bu maddeye göre haftalık normal çalışma süresi 45 saat olarak belirlendiği için işyerinde haftalık en az 45 saat çalışan kimseler haftalık olarak 24 saat dinlenme süresi elde etmektedirler. Ancak yarı zamanlı çalışma durumlarında haftalık çalışma süresinin tam süreli iş sözleşmesi ile çalışanlara kıyasla daha az belirlenmesi durumuna tanımlama yapılmış ve tam süreli çalışmanın üçte ikisi oranında yapılacak çalışma yarı zamanlı çalışma olarak tanımlanmaktadır. Bu bakımdan haftada en az 30 saat ya da daha az çalışanlar yarı zamanlı çalışma statüsüne girmektedirler.
45 Saatten Az Çalışmada İzin Uygulanmaz
İlgili madde kapsamında haftalık izin kullanmak için 45 saat ve üzeri çalışma yapılması gerektiği için yarı zamanlı çalışanların haftalık çalışma süreleri ise en fazla 30 saat olduğundan ötürü haftalık izin hakkı bulunmamaktadır. Ancak 30 saatin üzerinde çalışma işveren tarafından yaptırılıyorsa ve bu saatlerin ücretinin ödenip ödenmediğine bakılmaksızın yarı zamanlı çalışan artık yarı zamanlı çalışma statüsünde bulunmadığı için haftalık izin talebinde bulunabilecektir. Haftalık izin talebinde bulunulması için statü değişikliği söz konusu olacağından, kişinin tam zamanlı iş sözleşmesi kapsamına da alınması gerekmektedir. Fakat kısa süreli 30 saat üzeri çalıştırılmalarda yine haftalık izin durumu, sözleşme değişikliği mümkün olmadığı için geçerli olmayacaktır.
