Son zamanlarda gündeme gelen bireysel emeklilik sistemi içindeki fonların özel şirketlere aktarılacağı haberleri, sistem içinde yer alan katılımcıları tedirgin ederken, uzmanlardan konuyla ilgili farklı görüşler aktarılıyor. Kimi uzmanlara göre sistemin yapılanması gereği fonlara el koymak ya da aktarmak mümkün değil.
Kaynak Aktarma Bilmecesi
Geçen haftalarda Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından Türkiye Sigorta Tanıtım Töreni’nde ifade edilen sözler bireysel emeklilik sisteminde bulunanların tedirgin olmasına neden olmuştu. Erdoğan, fonları kast ederek “devletin desteği ve teşviki ile birlikte fon tutarı 154 milyar liraya ulaşan bireysel emeklilik sisteminde atılacak atılımlarla reel sektöre uzun vadeli ve düşük maliyetli büyük bir kaynak çıkarılabilecektir,” açıklamalarını yapmıştı.
Sözleri üzerine başlayan tartışmanın içeriğini ise bireysel emeklilik sistemindeki birikmiş olan birikimler özel sektöre kredi olarak mı verilecek, eğer böyle olursa sistem zarar görür söylemleri yoğunlaştı. Özellikle kimi birikim ve emeklilik uzmanları bu konuda, sistemin güven kaybedeceğini ve bu zamana kadar yapılan yatırımların da israf olacağı görüşünü belirttiler. Ancak bu konu ilk kez gündeme getirilmiyor. 2019 yılının Temmuz ayında da Meclis Genel Kurulu kapsamında kabul edilmiş 11’inci Kalkınma Planı çerçevesinde “emeklilik fonları kapsamında tasarruf olanaklarının arttırılması ve bu fonlarda oluşturulan kaynakların sanayinin büyümesine yönelik teşvik edilmesi,” maddesi bulunuyordu. Yine 2020 yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programına bakıldığında da “emeklilik fonlarında tasarruf olanakları arttırılarak bu fonlarda oluşmuş birikimlerin sanayinin büyümesine yönlendirilmesi teşvik edilmeli,” şeklinde ifadeler yer alıyor.
Kaynak Teşviki Hedefi Nedir?
İlgili ifadelerden anlaşıldığı gibi tasarrufların artması için bireyler temel alınmasına karşılık ekonomi de ön planda tutuluyor. Ekonomiye uzun vadeli kaynak sağlandığında, yatırımlar desteklendiğinde ya da sermaye piyasaları derinlik kazandığında ekonomi büyüme gerçekleştirir ve iç ve dış etmenlere karşı kırılganlıklar bilindiği gibi azalmaktadır. Başka bir ifade ile bireysel emeklilik sistemindeki toplam fon büyüklüğü 500 – 600 milyar lira civarında bir tutar olsaydı, bu durumda kur dalgalanmaları da çok fazla etkili olmazdı.
Bu bakımdan emeklilik fonlarına el koyulması ya da kaynak olarak farklı kanallara aktarılması kimi uzmanlara göre pek mümkün görünmüyor. Bireysel emeklilik sistemi güvenlik konusunda, emeklilik şirketleri üzerinden çalışma yapılmaktadır. En basit tanımı ile emeklilik şirketlerine aylık belirlenen prim tutarları ödenerek sisteme girilmektedir. Emeklilik şirketi de birikimlerin değerlendirileceği emeklilik fonları ve alternatiflerini sunmaktadır. Fonlar da yine katılımcılar tarafından seçilmektedir. Yatırılan prim ödemeleri emeklilik şirketinin portföy yönetim firmalarına gönderiliyor ve böylece biriken katılımlar, portföy yönetim şirketleri tarafından yönetiliyor.
Fonlar Zaten Şirketlerde
Uzmanlara göre bu noktada zaten bireysel emeklilik fonları şirketler tarafından yönetiliyor. Çünkü bu fonların içinde yer alan repo, devlet tahvili, faiz, hazine bonosu, hisse senedi, döviz ve altın olması prim ödemelerini değerlendiren ve işleyen firmalara halihazırda zaten kaynak sağlıyor. Yatırılan katkı payların da fonların içinde söz konusu yatırım araçlarına pay edilmesi sağlanıyor. Emeklilik hesapları ve fon varlıkları da ayrıca Takasbank bünyesinde tutuluyor. Bütün bu kapsamlı süreçler Emeklilik Gözetim Merkezi tarafından denetleniyor ve katılımcıların kendi istekleri dışında fonlarının değerlenmesi mümkün olmuyor.
Yine kimi uzmanlara göre bireysel emeklilik sistemindeki birikimler bir yerde toplanmıyor ve dolayısıyla dışarıdan müdahaleye ya da el koymaya karşı da korunaklılar. Uzmanlara göre mevcut sistemde yine bireysel emeklilik sistemi uzun vadede büyük getiriler sağlayan ve hesaplara devlet ya da başkaları tarafından el konulmasının önüne geçen bir sistem olma özelliği taşıyor. Günümüzde bireysel emeklilik sistemi birikimleri 156 milyar lirayı aşmış durumda.
