Son zamanlarda ekonomik olarak yaşanan zorluklarda işverenler ve çalışanlar arasında önemli sorunlar meydana geliyor. Bu sorunların başında ise çalışanların ücretlerinin düşürülmesi yer alıyor. Ekonomik zorluklar esasında en çok çalışanları etkilediği için bu konudaki haklarını bilmeleri yararlı olacaktır.
Ekonomik Zorluk Nedeniyle Çalışana Baskı Uygulanmaz
Salgın, dövizin artması ve diğer etmenler ile birlikte pek çok sektörde ekonomik zorluk görülüyor. İşletmelerin kâr marjları düşerken, bir taraftan salgın sebebiyle etkilenen işleri de çalışanlarına baskı kurmalarına neden oluyor. Bu bakımdan pek çok işletme çalışanlarını ücretsiz izne gönderirken, aynı zamanda çalışma saatlerini de azaltarak kısa çalışma ödeneğinden yararlanıyorlar. Birtakım işletmeler ise çalışanların ücretlerini düşürme yoluna gidiyorlar ve son zamanlarda kamuoyunda çalışan ücretlerinin düşürülmesi söz konusu oluyor.
Ücretlerde indirime gidilmesi ya da bazı çalışanların mevcut maaşlarının düşürülmesi, çalışma iş yükünün bir çalışan üzerine yüklenilmesi, çalışan servislerinin değiştirilmesi, yıllık ücretli izinlerin ücretsiz izin kapsamında değerlendirilmesi gibi uygulamalar son zamanlarda çalışanların haklarının kötüleşmesine neden oldu. Ancak ilgili iş kanunu çerçevesinde işverenlerin bu denli keyfi uygulama yapma hakları bulunmuyor. Özellikle çalışanlara haber verilmeden çalışanın sosyal ve özlük haklarında değişiklik söz konusu değildir.
Çalışanların Haberi ve Onayı Olmadan Yapılamayacaklar
Tüm bu etmenler göz önünde tutulduğunda ilgili ve halihazırdaki iş kanunu çerçevesinde işverenlerin çalışanlar için belirli konularda karar alırken mutlaka çalışanlara haber vermeleri ve onaylarını almaları gerekmektedir. Bu noktalara uymayan işveren ya da işyerleri için işçinin talep edeceği temel haklar oluşmaktadır.
Buna göre öncelikle çalışanların maaşları habersiz ve onaysız bir şekilde düşürülemez. Çalışanın onayı olmadan çalışanın ücretinde ve ikramiyesinde indirim yapılamamaktadır. Şartlar ya da zorluk gerekçesi ne olursa olsun çalışanın ücretinin düşürülmesi halinde çalışan için haklı iş feshi doğmaktadır. İhbar tazminatına hak kazandığı gibi kıdem tazminatı da alabilmektedir.
Diğer yandan özellikle salgın ile çok yaygınlaşan ücretsiz izin uygulaması da izinsiz bir şekilde yapılamamaktadır. İşverenler, çalışanın onayı olmadan ücretsiz izne çalışanlarını gönderemezler. Ücretsiz izin işçi hakkı kapsamındadır ancak çalışanın onayı dahilinde gerçekleşmektedir. Çalışan ücretsiz izne çıkmak istemiyorsa, bu durumda işine devam etmek durumundadır. Ücretsiz izne gitmediği gerekçesiyle işveren çalışanı işten çıkaracak olursa, bu durumda ise mutlaka ihbar ve kıdem tazminatı ödemesi gerekmektedir. Ayrıca ücretsiz izne çıkmayan çalışanı, bu durumda başka bir ildeki şubeye ya da iş kolunda değerlendirmek üzere bölge değiştirmesini talep edemez. Yine çalışanın onayı halinde bir başka bölgeye çalışan nakledilebilecektir. Bu konuda çalışanlar dikkatli olmalıdır, çoğu işyeri ya da işveren nakil – yer değiştirme işlemlerini iş tanımının doğal bir hakkı olarak çalışanlara sunmaktadır. Halbuki çalışan onay vermezse farklı bir bölgede – şehirde çalışanları çalıştırma hakları bulunmaz.
Sosyal Yardımlar Kaldırılmaz
Bu dönemde yaygın olarak görülen işçi sorunları başında çalışan statüsünün değiştirilmesi gelmektedir. Çalışan daha düşük prim ya da maaş ödemek için çalışanın statüsünü düşürmektedir. Özellikle çalışan meslek kodları artık tam ve doğru olarak sisteme girildiği için işverenlerin statü düşüklüğüne gittikleri görülmektedir. Fakat iş sözleşmesindeki tanımın dışında statü değişikliği oluyorsa çalışan işten haklı olarak, kıdem ve ihbar tazminatı alarak çıkması mümkündür. Aynı şekilde sözleşmede yer alan görev ve tanımlar da yine tek taraflı olarak değiştirilemezler. İş tanımı sözleşme kapsamında ne yer alıyorsa, çalışan ancak onu yapmakla görevlidir.
Son olarak ise ekonomik zorluk gerekçesiyle yemek ve yol gibi sosyal yardımlar da kesintiye uğrayamaz. Uzaktan çalışanlar için de yemek ve yol yardımı gibi destekler maaşlarına eklenerek ödenmesi yapılmalıdır.
