Türkiye’de emeklilik şartları zorlaşırken ve emeklikte yaşa takılanlar, çalıştıkça düşen emekli aylığı, yaş şartlarının sağlanması, kıdem tazminatının emeklilik kapsamında belirlenmesi gibi noktalar, dünyadaki emeklilik şartları ve uygulamalarının nasıl olduğunu merak ettiriyor. Tüm dünya ülkelerinde uygulanan emeklilik sistemlerine bakıldığında birbirlerinden çok farklılık taşımadıkları görülmektedir.
Dünya Ülkelerinde Emeklilik Modelleri
Emekli olmak özellikle yaşlılık döneminde ekonomik zorluklar yaşamamak açısından son derece önemli bir kavram olduğu için herkesi ilgilendirmektedir. Bu kapsamda Sosyal Güvenlik Kurumu kapsamında ya da destekleyici nitelikte özel sigorta şirketleri vasıtasıyla bireysel emeklilik sistemi gibi tercihler yapılmaktadır. Temelde ise Türkiye’de halihazırda uygulanan emeklilik koşulları yaş şartının dolması, prim ve hizmet sürelerinin tamamlanmasına dayanmaktadır. Bu kıstaslardan herhangi bir konuda eksiklik olması halinde emeklilik şartları sağlanmamaktadır.
Türkiye’de özellikle emeklilik yaşı büyük bir sorun yaratmaktadır. Emeklilik prim ve sigorta gün sayılarını tamamlayanlar, gereken yaş şartını sağlayamadıkları için emeklilik için beklemektedirler. Kamuoyu tarafından emeklilikte yaşa takılanlar olarak bilinen bu kesimin son yıllarda sayıları yaklaşık 6 milyon civarına ulaştığı tahmin edilmektedir.
Halbuki yakın döneme kadar Türkiye, dünya ülkeleri arasında emeklilik yaşının en erken uygulandığı ülkeler arasında bulunuyordu. 1999 öncesinde kadınlar sadece 20 yıl, erkekler ise 25 yıllık sigortalılık ve 5 bin gün prim şartı ile birlikte emekli olabiliyorlardı ve böylece erken çalışmaya başlamış kimseler 40 yaşında emekli olabiliyorlardı. Fakat 1999 ve 2008 yıllarında yapılan çalışmalar neticesinde emekli olmak için yaş şartı getirildi ve sigorta ve prim gün sayıları tamamlansa bile kişilerin belirlenen yaşları beklemeleri gerekti.
Dünya Ülkelerinde Emeklilik Şartları
Dünya ülkelerine bakıldığında ise yaş konusunda Türkiye’nin yine diğer ülkelere kıyasla erken bir yaş şartı koştuğu görülüyor. Örneğin İtalya, Almanya, Fransa gibi gelişmiş ülkelerde emekli olmak için yaş ortalaması kadın ve erkeklerde 65 yaş olarak belirlenmiş.
Fakat yaş şartının görece diğer ülkelere kıyasla daha iyi olması, emeklilik şartlarında diğer alanlarda görülmüyor. Özellikle gelişmiş ülkelerde görülen emekli maaşları, Türkiye’de bir emeklinin aldığı en düşük ücret ile kıyaslandığında oldukça büyük bir farklılık yaratabiliyor.
İtalya’da, kamu odaklı sosyal güvenlik emekliliği bulunuyor. Emeklilik maaşı bağlanma oranı da yüzde 83 gibi yüksek bir rakam oluşturuyor. Emekli olmak için ise 66 yaşın beklenmesi gerekiyor. Meslek bazlı bireysel emeklilik sistemi bulunmasına rağmen, BES çok fazla tercih edilmiyor. Almanya’da ise emeklilik sistemi 3 basamaklı işliyor. Kamu emeklilik sisteminde emeklilik yaşı 65 olarak belirlenmiş. Otomatik katılımlı BES ve gönüllü katılım BES ile de emekli olmak mümkün oluyor.
İsviçre’de ise yine emeklilik üç basamaklı olarak uygulanıyor ve emekli bağlama yaşı 65 olarak belirlenmiş. BES zorunlu olarak tüm çalışanlara uygulanıyor ve çalışanın yaşı arttıkça katkı payı da artış gösteriyor. İngiltere’ye bakıldığında ise ortalama emeklilik yaşının 64 olduğu görülüyor. Kamu tarafından emeklilik bağlanma oranı yüzde 22 iken BES katılımcılarının emeklilikleri çok daha fazla. Son olarak ABD’de ise özel sektör ağırlıkta emeklilik sistemi uygulanıyor. Kamu emeklilik yaşı ortalama 67 civarında. Özel emeklilik sektöründe ise prim ödemelerine göre yaş şartı değişebiliyor.
Şartlar Ağır Ancak Emeklilik Daha Kolay
Dünya ülkelerindeki özellikle yaş şartlarına bakıldığında Türkiye’nin emeklilik için daha avantajlı olduğu görülüyor. Ancak gelişmiş ülkelerde emeklilik maaşı ve daha sonra sunulan sosyal haklar çok daha gelişmiş düzeyde. Özellikle bireysel emeklilik sisteminden emekli olanlar gelişmiş ülkelerde tamamen geçimlerini bu sistem üzerinden sağlayabiliyorlar. Halbuki Türkiye’deki model, temel bir emeklilik sistemi değil, emeklilik döneminde ekonomik destek bulabilmek amacıyla uygulanıyor. Bu durumun ise ilerleyen dönemde tamamlayıcı emeklilik sistemi ile çözülmesi bekleniyor.
