Anne çalışanlar için özellikle çocukları küçük olduğunda onların günlük bakımlarını ve ihtiyaçlarını karşılamak oldukça zor olabilmektedir. Bu bakımdan ilgili iş düzenlemeleri kapsamında 150’den fazla kadın çalışanın olduğu yerlerde kreş bulunması gerekiyor. Ancak işveren kreş açmayı yerine getirmediği durumlarda, anne çalışanın tazminat alarak işten ayrılma hakkı bulunmaktadır.
İşyerlerinde Kreş Açılma Zorunluluğu
Belediye ve mücavir alanların içinde kalan tüm işyerlerinde geçerli olacak şekilde, 150’den fazla kadın çalışanı olan tüm işverenler, çalışanlarının çocuklarını emzirebilmeleri ve bakımları için kreş açmak zorundadır. İşveren şayet iş alanının yürütüldüğü binada kreş açmıyor ve yükümlülüğünü yerine getirmiyorsa, bu durumda kadın çalışan için iş sözleşmesini haklı olarak feshetme sebebi bulunmaktadır. Bu gerekçe kapsamında istifa eden çalışanlar kıdem tazminatı da alabilmektedir. Çalışanların bu haklarını kullanabilmeleri için öncelikle ihtarda bulunmaları gerekmektedir. Yazılı olarak ihtar göndermeyen çalışanlar için mağdur olabilmektedir.
Kadın çalışanlar için çok önemli bir hak olan kreş yükümlülüğü ile ilgili yaptırımlar ve uygulama yöntemleri Gebe ya da Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik kapsamında belirlenmiştir. İlgili yönetmelik 100 – 150 kadın çalışanı bulunan işyerlerinde, iş tanımına bakılmaksızın, kadın çalışanları bebeklerini emzirebilmeleri için işveren tarafından emzirme odasının kurulmasını zorunlu tutmaktadır. Emzirme odasının çalışma yerlerinden ayrı ve aynı zamanda iş yerine en çok da 250 metre uzaklıkta bulunması gerekmektedir.
Kadın Çalışan Olması Yeterli
Buna göre 100 – 150 kadın çalışanın olması işyerinde kreş zorunluluğu doğruyor. Bu noktada önemli bir nokta işyerinde kreş açılması için kadın çalışanların medeni hallerine ya da anne olup olmadıklarına bakılmıyor. İster 150 kadın çalışanın hiçbirisinin çocuğu olmasın, yine de kreş açılması zorunluluğu bulunuyor. Kreşler, kadın çalışanların 0 – 6 yaşında olan çocuklarının bakımları ve beslenmeleri için tahsis edilmektedir. İşverenler, bu yükümlülüğü sağlamak için kendileri doğrudan kreş açabilmekte ya da mevcut kreşlerden hizmet satın alımı yapabilmektedirler. Kişinin kendisinin kreş açması halinde ise açılacak kreş ve kreşte yer alacak çalışanlar ilgili kanunlara uygun nitelikte olmalıdırlar.
İşverenlerin belediye ve mücavir alanlarda bulunan tüm iş yerlerinde 150 kadın çalışanın tespitinde kadın çalışanların yaşı, medeni durumları ya da ailevi durumları dikkate alınmamaktadır. Hatta yapılacak hesaplamada, annesi vefat etmiş olan ve çocuğunun velayetini almış erkek çalışanlar da hesaba katılmaktadır. Bu bakımdan annesi vefat etmiş ve velayeti babada olan erkek çalışanlar da 150 sayısının hesabına dahil edilmektedir.
Kreş Olmazsa Sözleşme Feshedilir
Emzirme odalarında 1 yaşının tamamlanmasına kadar, ilkokul kaydı yapılmayan çocuklardan ise 66 aya kadar işyerlerindeki kreşlerden yararlanmak mümkündür. Emzirme odaları ve kreşler bunun dışında kullanılmamaktadır. Çalışanlar çocuklarını işyerindeki kreşe bırakırlar ve iş çıkışında çocuklarını alabilirler. Kreşlerde ayrıca çocukların ihtiyacını karşılayacak yemeklerin verilmesi de zorunludur.
Kreş zorunluluğu olmasına rağmen eğer işveren kreş açma yükümlülüğünü yerine getirmiyorsa bu durumda çalışan için haklı iş sözleşmesi feshi doğmaktadır. Özellikle mahkeme ve temyiz sonrasında taşınan Yargıtay bu tür davalarda, somut olarak kreş yoksa genelde kadın çalışanları haklı bulmaktadır. Mahkeme kararının da haklı olması durumunda çalışan için tazminat alarak işten ayrılmak söz konusu olmaktadır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, kreş yokluğundan ötürü öncelikle işverene ya da işveren vekiline yazılı ihtarda bulunulmasıdır. Şayet yazılı olarak ihtar bulunmuyorsa, işveren bu durumdan habersiz olduğunu gerekçe göstererek işten ayrılma durumunda tazminat ödeyemeyebilir. Bu yüzden kreş olmayan yerlerde öncelikle ihtar gönderilmeli, daha sonra ihtara uygun yanıt gelmeyince konu mahkemeye taşınmalıdır.
