Her ülkede olduğu gibi bizim ülkemizde de çalışanlar için çeşitli kolaylıklar sağlanmakta ve bu alandaki çalışmalar devam etmektedir. Bunlardan birisi de ara dinlenme süreleridir. Bir işçinin gün boyunca aralıksız çalışması beklenemez. Yorgunluğunu, ihtiyaçlarını gidermek için belirli sürelere ihtiyaç duyar. Verilen ara dinlenmeler genellikle yemek molası şeklinde olmaktadır. Bu molaların amacı işin verimliliğini artırma, işçinin yorgunluğunu azaltma ve dikkat dağınıklığından kaynaklanan iş kazalarını engelleme amaçlıdır.
Ara dinlenme süreleri, günlük çalışma süresinin orta zamanında iş yerinin kurallarına uygun olarak ayarlanmak suretiyle, işçinin çalışma süresine orantılı olarak verilen dinlenme süresidir. İş Kanununa göre işçilere tanınan üç tür dinlenme şöyledir:
- Günlük dinlenme
- Haftalık dinlenme
- Yıllık dinlenme
Ara dinlenme süreleri 4857 sayılı İş Kanununda düzenlenmiş ve yürürlüğe koyulmuştur.
İş Hukukunda Ara Dinlenme Süreleri
İş Hukukunda ara dinlenme süreleri ile ilgili maddelere yer verilmiştir ve ara dinlenmesine ilişkin bazı yasal düzenlemeler yapılmıştır. Yemek, içmek, mola vermek, lavaboya gitmek ve bunlara ek olarak dinlenme gereksinimlerini giderebilmek için verilen aralar işçilerin en büyük ihtiyaçlarından birisidir. İşçiden alınan verimi artırmak ve işlerine dinç olarak devam etmelerini sağlamak için günün belirli zamanlarından molalar verilmelidir.
4857 sayılı İş Kanununda, günlük çalışma zamanlarına ilave olarak işçilere verilen ara dinlenme süreleri işçinin o günkü çalışma saatine paralel olarak düzenlenmelidir. Genel olarak belirlenen çalışma zamanlarını şöyle sıralayabiliriz:
- 4 saat veya daha kısa süreli işlerde 15 dakika,
- 4 saatten fazla ve 7,5 saate kadar süreli işlerde yarım saat,
- 7,5 saatten fazla süreli işlerde 1 saat.
Kanunda belirtilen şartlara göre ara dinlenme süreleri aralıksız verilmelidir. Bu ara dinlenme süreleri iklime, mevsime, iş yerindeki çalışma şartlarına ve işin niteliğine göre değişebilir ve sözleşme aracılığıyla bildirilir. Ara dinlenme süreleri çalışma zamanının ortalama bir kısmında verilmelidir. Böylece, işçi dinlendikten sonra işine dönüp daha verimli çalışmaya zaman bulmuş olur.
İşçiler, ara dinlenme sürelerini aynı zamanda kullanmak zorunda değildir. Vardiyalı sistemin bulunduğu yerlerde kullanım zamanları ve süreleri farklılık gösterebilir. Ara dinlenme süreleri içerisinde işçi serbesttir ve bu süreyi istediği yerde geçirme hakkına sahiptir.
Ara dinlenme süresinin işçiye verilmesi zorunludur ve bu kural kanunlarda belirtilmiştir. İşçi haftanın beş gününde eşit sürelerle çalışıyorsa ve buna ek olarak cumartesi günü daha az çalışıyorsa, ara dinlenme süreleri bu günlerdeki çalışma saatlerine göre oranlı olarak verilmelidir. Ara dinlenme süreleri dışında işçilere sigara molası, çay molası gibi kısa süreli izinler ise çalışma sürelerinden sayılır. Otobüslerde, hareket halindeki araçlarda çalışan kişilere tanınan ara süreleri ise genelde mola verilen yerlerde verilmektedir.
Ara Dinlenme Süresinin Çalışma Süresinden Sayılmaması Durumu
Kanunda belirtilene göre ara dinlenme süresi çalışma süresinden sayılmaz. Bundan dolayı iş verenin, ara dinlenme süresi için işçiye para ödeme zorunluluğu yoktur. Ancak iş veren ve işçi arasında anlaşıp ara dinlenme süresinin iş süresinde sayılacağını sözleşme ile belirlerse o zaman çalışma süresinden sayılabilir. Ara dinlenme sürelerinin 4857 sayılı İş Kanunu 68’inci maddesine göre işçiye gerekli zamanlarda verilmemesinin cezası bulunmaktadır.
İş çalışma sürelerine bakıldığında her işteki işte kalma süresinin aynı olmadığı görülür. Farklı iş yerlerinde, işlerin niteliğine göre farklı süreler verilebilir. Aslında genel çalışma saati 7,5 saattir ama bu süreleri geçen işler de vardır ama kanuna göre çalışma saati günlük olarak 11 saati aşmamalıdır. 11 saatlik bir çalışma için en az 1,5 saatlik bir ara dinlenme süresi verilmelidir. Böylece işçilerin dinlenebilmeleri için gerekli zaman dilimi onlara verilmiş olacaktır.
Ara dinlenme süreleri işçilere aralıksız kullandırılmalı ve iş veren tarafından işçiye bir iş vererek hiçbir takdirde bölünmemelidir. Ara dinlenme süresinin günün hangi saat içerisinde olacağını iş veren sözleşmelerle ya da iş yeri kurallarıyla belirleyebilir. İşçiler, ara dinlenme sürelerinin hepsini aynı anda ya da farklı zamanlarda kullanabilir. Vardiyalı çalışma sistemi olan yerlerde de bu kural geçerlidir.
