Toplu ulaşım ya da şehir içi bir noktadan bir noktaya ulaşmak için ticari taksi, dolmuş ve otobüs araçları büyük bir öneme sahip bulunuyorlar. Bu araçların sayıları ve onları kullananların sayıları da gün geçtikçe artış göstermektedir. Bu bakımdan ticari olarak çalışan şoförlerin sosyal güvenlik hakları bilinmesi, kendilerine sağlanan sosyal hizmetlerden yararlanmalarına olanak tanıyacaktır.
Ticari Şoförlere Sağlanan Sosyal Haklar
Meslek odalarının ilgili verilerine göre ortalama Türkiye genelinde 3 bin taksi durağı, 60 bin ticari taksi ve 100 bine yakın da ticari taksi şoförü bulunmaktadır. Sayılarının bu kadar çok olmasına karşılık ticari şoförlerin sosyal hakları yeterince bilinmemektedir. Ancak şehir içi ticari ulaşım araçlarında çalışanların diğer meslek gruplarına göre farklı çalışma koşulları bulunmaktadır. Özellikle saat konusunda sürekli değişen koşullar olduğu için bu durum çeşitli sorunlar da yaratabilmektedir.
Aynı zamanda bu işi asıl mesleği olarak icra edenlerin yanında ek iş olarak da yapanların sayısı oldukça fazladır. Bu kimseler de yarı zamanlı olarak çalışmalarına karşı yine haklarından habersiz durumdadırlar. Bu tür meslekte müşteriler ile doğrudan pek çok sorun yaşanmasına karşılık özellikle trafik kazası gibi durumlar için de dikkatli olunması gerekmektedir. Kazalar sonucunda şoförün haklarını bilmemesi halinde büyük sorunlar oluşabilmektedir. Bu bakımdan şoförlerin sosyal haklarının detaylı olarak öğrenilmesi gerekmektedir.
Ticari Şoförlere Tanınan Haklar
Meslekleri gereğince ticari araç şoförleri sosyal güvenlik konusunda çeşitli sorunlar yaşanmaktadır. Esasında çalışan kişi aracın sahibi ise bu durumda Bağkurlu olarak çalışabilmektedir. Fakat aracın sahibi takside çalışmıyorsa, bu durumda şoför SSK kapsamında olması gerekmektedir. Fakat bu mesleğin icra edilmesinde genelde iş tanımının devamlı olmaması ve aynı zamanda araç sahiplerinin de zorluklar çıkarması nedeniyle bu şekilde bir uygulama yaygın olarak bulunmamaktadır.
Belirtilen hususlar kapsamında sürekli çalışmayan ticari araç şoförlerinin sosyal güvenliklerinin sağlanması için 2011 yılında bir düzenleme çıkarılmıştır. Buna göre düzenli olarak çalışmayan taksi şoförlerine, çalışmaları 10 günden az olmaları halinde, sigortalılık kapsamı kendilerine 30 gün üzerinden sağlanmaktadır. Bu madde dahilinde sigorta hak ve yükümlülükleri araç sahibi sorumlu kılmaktadır. Ancak yine de araç sahipleri kısa zamanlı çalışan şoförlere yönelik sigorta ve diğer sosyal hakları sağlamaktan imtina etmektedirler.
Sosyal Haklara Sahip Olmayan Şoför Ne Yapabilir?
Ticari araç sahibi, herhangi bir sosyal güvence sağlamadan şoför çalıştırıyorsa, bu durumu kendi hizmeti için değil, müşteri taşınması için yapıyorsa, bu durumda şoföre sigorta yapmak zorundadır. Sigorta yapmadığı halde, kendisi hakkında şikayet açılması ya da durumun açığa çıkması halinde önemli yaptırımlar uygulanabilmektedir.
Eğer şoför yarı zamanlı ya da ayda 30 günden az çalışıyorsa bu durumda da kendisine yarı zamanlı sigortası yapılması gerekmekte ve eksik olan prim günlerinin de kendisi tarafından tamamlanması gerekmektedir. 10 günlük ve 10 günden az çalışanlar için de yine sigorta yaptırılması ve primlerin ödenmesi gerekmektedir. Bu durumda olan kimseler için prim ödenirken, aylık kazanç asgari ücret ile asgari ücretin 7,5 katı arasında kendileri tarafından belirlenecek ve ödenecek olan prim tutarları da ilgili tutarın yüzde 32,5 oranında, işsizlik primi de ödenmek istenirse yüzde 35,5 seviyesinde olacaktır. Ticari araç sahiplerinin ödeyecekleri primler içinde yer almakta olan işsizlik primleri, ayda 30 gün şoför çalışıyorsa kendileri tarafından ödenecektir. Fakat ayda 30 günden az çalışanlar için şoförün kendi inisiyatifine bırakılmıştır. Ticari araç şoförlerinin emeklilik dönemleri için sigorta primlerine ve hizmet sürelerine dikkat etmeleri büyük yarar sağlayacaktır.
Başka yerde sigortası olan hafta sonu taksi kullanabilir mı.