SGK Tarafından Kimlere GSS Prim Borcu Çıkar?

GSS prim borcu, Türkiye’de sosyal güvenlik kapsamı dışında kalan kişilere Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından çıkarılan yükümlülüktür. GSS, sağlık hizmetlerinden yararlanabilmek için düzenli prim ödenmesini esas alır. Sistemin amacı, tüm vatandaşların sağlık hizmetlerine erişimini güvence altına almaktır. Ancak bazı durumlarda kişiler farkında olmadan GSS kapsamına alınır ve buna bağlı olarak SGK tarafından prim borcu tahakkuk ettirilir.

Borç, sigortalı çalışmayan, herhangi bir sosyal güvencesi bulunmayan veya gelir testine başvurmamış kişilere yönelik olarak belirlenir. GSS prim borcu; özellikle gençler, öğrenciler, ev hanımları, işsizler ve belirli bir yaşın üzerindeki kişiler için önemli bir konu hâline gelmiştir. SGK kayıtlarında “aktif sigorta” görünmeyen kişiler, sistem tarafından otomatik olarak değerlendirilerek prim yükümlüsü hâline getirilebilir.

GSS Prim Borcu Nedir, Hangi Durumlarda Oluşur?

Genel Sağlık Sigortası prim borcu, herhangi bir sosyal güvencesi olmayan kişilerin sağlık hizmetlerinden yararlanabilmeleri için devlet tarafından zorunlu kılınan bir prim ödemesidir. 1 Ocak 2012 tarihi itibarıyla yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının tamamı GSS kapsamına alınmıştır. Bu kapsamda, SGK tarafından belirlenen bazı kriterler doğrultusunda prim ödeme zorunluluğu doğmaktadır.

GSS prim borcu aşağıdaki durumlarda ortaya çıkar:

• Kişinin SGK’ya bağlı herhangi bir işte çalışmaması: Sosyal güvenceden yoksun olan kişiler otomatik olarak GSS sistemine kaydedilir.
• Herhangi bir sosyal güvenceye sahip olmaması: Emekli maaşı, dul-yetim maaşı ya da isteğe bağlı sigorta kapsamı dışında kalanlar için GSS zorunlu hâle gelir.
• Gelir testine başvurmamış olmak: Kişi, gelir durumuna göre devletten prim desteği alma hakkına sahip olabilir. Ancak gelir testine başvurmadıysa en yüksek prim üzerinden borçlandırılır.
• 18 yaşını geçmiş ve eğitimine devam etmeyen genç bireyler: Öğrencilik hâli sona erdiğinde ya da okuldan mezun olunduğunda GSS yükümlülüğü başlayabilir.
• Kadınların ev hanımı olarak çalışmaması ve sigortalı olmaması: Evde yaşayan, geliri olmayan kadınlar da GSS kapsamına alınır.

GSS Borcu Nasıl Hesaplanır?

SGK, kişinin gelir durumunu bilmediği takdirde asgari ücretin yüzde 3’ü oranında prim borcu tahakkuk ettirir.

GSS Prim Borcunun Yasal Dayanağı

GSS borcunun yasal zemini, 5510 sayılı Kanun’un 60. ve 88. maddeleri ile oluşturulmuştur. Maddeler, sosyal güvencesiz bireylerin sağlık sistemine dahil edilmesini zorunlu kılarak kapsam dışı kalan kişilere prim ödeme yükümlülüğü getirir. Bu sayede herkesin temel sağlık hizmetlerine erişimi hedeflenmiştir.

SGK GSS Prim Borcu Kimlere Çıkar?

SGK tarafından GSS prim borcu çıkarılan kişiler, belirli sosyal güvenlik kriterlerine uymayan ya da herhangi bir şekilde kapsam dışında kalan bireylerdir. Burada önemli olan, kişinin aktif sigortalı olup olmaması, gelir testi yaptırıp yaptırmadığı ve mevcutta bir sağlık güvencesine sahip olup olmadığıdır. SGK, sistem üzerinden bu bilgileri tarayarak yükümlülüğü tespit eder.

GSS prim borcu çıkarılabilecek kişi grupları:

1. Hiçbir Sosyal Güvencesi Olmayanlar

SGK, herhangi bir emeklilik, çalışma kaydı ya da isteğe bağlı sigorta tespiti yapamadığı bireyleri doğrudan GSS kapsamına alır. Kişi gelir testine başvurmadıysa, en yüksek prim tutarı üzerinden borçlandırılır.

2. İşten Ayrılanlar veya Uzun Süredir İşsiz Olanlar

Çalışırken 4A (SSK) kapsamında sigortalı olan bir kişi, işten ayrıldığında sağlık hizmetlerinden 90 gün boyunca yararlanmaya devam eder. Ancak bu süreden sonra gelir testi yapılmazsa GSS borçlandırması başlar.

3. 18 Yaşını Geçip Eğitimine Devam Etmeyen Gençler

Bir genç, lise veya dengi okuldan mezun olduktan sonra 120 gün, üniversite mezunu ise 2 yıl sağlık hizmetlerinden faydalanabilir. Bu süreden sonra aktif bir sigortası yoksa GSS kapsamına alınır.

4. Ev Hanımları

Herhangi bir yerde çalışmayan, sigorta yaptırmayan ve bir geliri olmayan kadınlar da SGK tarafından GSS’li sayılır. Eğer bu kişiler gelir testine başvurmazsa borçlandırılır.

5. Yurt Dışından Türkiye’ye Dönen Vatandaşlar

Yurtdışında çalışmış, fakat döndükten sonra herhangi bir sosyal güvenlik kaydı yaptırmamış kişiler de GSS prim borcu ile karşılaşabilir.

6. Mezuniyet Sonrası İş Bulamayan Üniversiteliler

Yükseköğrenimini tamamlayan gençler, mezuniyet sonrası iş bulamadıklarında ya da kayıtlı bir güvenceleri olmadığında GSS sistemine otomatik olarak dahil edilir.

7. Tarımda Çalışan Ama Kayıt Dışı Olan Bireyler

Tarımda mevsimlik işçi olarak çalışan veya kendi tarlasını işleyen ama sigorta yaptırmayan kişiler de bu kapsamdadır.

8. Çıraklık ve Stajyerlik Dönemleri Sonrasında

Staj ya da çıraklık döneminde sigortaları sadece iş kazası ve meslek hastalıklarını kapsayan gençler, bu dönemi tamamladıklarında otomatik olarak GSS sistemine dâhil edilir.

Gelir Testi Yaptırmayanlar Neden GSS Prim Borcu Öder?

Gelir testi, kişinin aylık hane gelirine göre Genel Sağlık Sigortası prim oranının belirlenmesini sağlayan önemli bir uygulamadır. SGK tarafından borçlandırılmamak ya da düşük prim ödemek isteyen kişilerin, bulundukları ildeki Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı’na başvurarak bu testi yaptırmaları gerekir. Ancak gelir testine hiç başvurmayan bireyler, otomatik olarak en yüksek prim tutarından borçlandırılır.

GSS Borcunun Gelir Testi ile İlişkisi Nedir?

Gelir testine göre kişilerin GSS primi şöyle belirlenir:

• Asgari ücretin üçte birinden az geliri olanlar: Primleri devlet tarafından ödenir.
• Asgari ücretin üçte biri ile asgari ücret arasında geliri olanlar: Düşük tutarlı prim öder.
• Asgari ücretin üstünde geliri olanlar: Tam GSS primi öder.

Ancak kişi gelir testi yaptırmadığında, sistem bu kişinin asgari ücretin üzerinde gelir sahibi olduğunu varsayar. Böylece kişi her ay asgari ücretin %3’ü oranında prim ödemesi gerektiği kabul edilerek borçlandırılır.

Gelir Testi Yaptırmamanın Sonuçları Nelerdir?

Gelir testi yaptırmayan bir bireyin karşılaşacağı durumlar şunlardır:

• Gecikmeli borç birikimi: Aylarca prim ödemesi yapılmazsa yüksek tutarda GSS borcu oluşur.
• Faiz ve gecikme zammı riski: Belirli bir süre sonra borca gecikme cezası eklenebilir.
• Sağlık hizmetlerinden yararlanamama: Prim borcu olan bireyler, sağlık hizmetlerine erişimde kısıtlamayla karşılaşabilir.
• E-devlet ve SGK kayıtlarında açık borç görünmesi: Bu durum, ileride yapılacak işlemlerde sorun yaratabilir (örneğin bağ-kur kaydı, emeklilik başvurusu gibi).

Kimler Gelir Testi Yaptırmalıdır?

• Sigortasız olan herkes,
• İşten çıkan ancak başka bir sigortaya geçmeyen bireyler,
• 18 yaşını geçen ve okumayan genç bireyler,
• Öğrencilik sonrası iş bulamamış mezunlar,
• Ev hanımları ve çalışmayanlar.

Gelir testi başvurusu yapılmadığında GSS prim borcu kaçınılmazdır. Bu nedenle sigortasız bireylerin en kısa sürede test yaptırması, borç yükünü önlemek için önemlidir.

GSS Prim Borcundan Kimler Muaf Tutulur?

GSS prim borcundan muaf tutulan kişiler, sosyal güvenlik sistemi içinde belirli şartları taşıyan ve devlet tarafından sağlık hizmetlerine erişimi garanti altına alınan bireylerdir. Bu kişilere SGK tarafından prim ödeme yükümlülüğü çıkarılmaz veya çıkan borçlar iptal edilir.

İlgili mevzuatlara göre GSS muafiyet kriterleri şu şekildedir:

1. Gelir Testi Sonucunda Prim Ödemesi Devlet Tarafından Karşılananlar

• Hane halkı geliri, asgari ücretin üçte birinden az olanlar.
• Gelir testi sonucuna göre 0 prim ödeyenler, yeşil kartlılar kapsamındadır.
• Sağlık hizmetlerinden prim ödemeden faydalanabilirler.

2. 65 Yaş Aylığı Alanlar

• 65 yaşını doldurmuş, herhangi bir geliri ve sosyal güvencesi olmayan kişilere verilen yaşlılık aylığı, aynı zamanda GSS priminden muafiyet sağlar.
• Bu kişiler otomatik olarak sistemde sağlık güvenceli görünür.

3. Engelli Aylığı Alanlar

• %40 ve üzeri engelli raporu olan bireylerden engelli maaşı alanlar, GSS priminden muaftır.
• Engellilik oranı %60 ve üzerindeyse başka yardımlar da devreye girer.

4. Şehit Yakınları ve Gaziler

• Şehit dul ve yetimleri,
• Vazife malullüğü aylığı alan gaziler,
• Terör mağdurları,
  gibi gruplar doğrudan sağlık güvencesine sahiptir ve GSS borcu çıkarılmaz.

5. İşsizlik Maaşı Alanlar

• Resmî olarak işsizlik maaşı alan bireyler, bu süre boyunca sigortalı kabul edildiğinden ayrıca GSS primi ödemez.

6. Gençler ve Öğrenciler (Belirli Şartlarda)

• Lise sonrası 120 gün, üniversite sonrası 2 yıl süreyle sağlık hizmetlerinden ücretsiz yararlanabilirler.
• Eğitim hayatı devam ettiği sürece 25 yaşına kadar prim yükümlülüğü doğmaz.

7. Aile Yardımı Alanlar (Sosyal Yardım Kapsamı)

• Sosyal Yardımlaşma Vakfı tarafından yardım alan ailelerdeki bireyler, genellikle gelir testi sonucunda GSS primi ödemekten muaf tutulur.

Muafiyet gruplarının dışında kalan bireylerin gelir testi yaptırmaması hâlinde borçlu duruma düşmeleri kaçınılmazdır. Bu yüzden SGK kayıtlarının düzenli kontrol edilmesi, GSS borç sorgulama işlemlerinin aksatılmaması gerekir.

GSS Prim Borcu Nasıl Sorgulanır ve Nereden Öğrenilir?

GSS prim borcu sorgulama işlemi, kişilerin SGK nezdinde adlarına kayıtlı herhangi bir borç ya da yükümlülük olup olmadığını kontrol edebilmesi için yapılır. Günümüzde bu işlem oldukça kolaydır ve hem internet üzerinden hem de fiziki yollarla gerçekleştirilebilir. SGK sistemleri, e-Devlet altyapısı ile entegre çalıştığı için borç bilgilerine saniyeler içinde ulaşmak mümkündür.

GSS Borcu Sorgulama Yöntemleri

1. e-Devlet Üzerinden GSS Borcu Sorgulama

1. https://www.turkiye.gov.tr adresine girilir.
2. T.C. kimlik numarası ve e-Devlet şifresi ile giriş yapılır.
3. Arama kısmına “Genel Sağlık Sigortası Tescil ve Prim Borcu Sorgulama” yazılır.
4. Açılan ekranda kişiye ait GSS başlangıç tarihi, gelir testi sonucu ve varsa prim borcu detaylı olarak görüntülenir.

Ekran aynı zamanda “aktif sigortalılık durumu” ve “GSS statüsü” gibi bilgileri de içerir.

2. SGK İl/İlçe Müdürlüklerinden Öğrenme

• Kimlik belgesi ile en yakın SGK merkezine gidilerek şahsen bilgi alınabilir.
• Gelir testi yaptırma, prim borcu itirazı ya da muafiyet başvuruları da buradan yapılabilir.

3. Alo 170 SGK Hattı

• SGK’nın resmî danışma hattı olan ALO 170 aranarak GSS borç durumu hakkında bilgi alınabilir.
• Çağrı merkezi üzerinden borç tutarı, ödeme durumu, faiz olup olmadığı gibi detaylar sorulabilir.

Sorgulama Ekranında Hangi Bilgiler Yer Alır?

• Borç başlangıç tarihi
• Toplam borç tutarı (ana para + varsa faiz)
• Gelir testi sonucu (yapıldıysa)
• GSS statüsü: aktif/pasif
• Ödeme geçmişi ve taksit seçenekleri

Sorgulama ekranı, kişinin SGK ile olan ilişkisini net olarak ortaya koyar. Bilgiler, borcun ödenip ödenmeyeceği, yapılandırılıp yapılandırılamayacağı gibi kararların verilmesinde oldukça kritiktir.

GSS Prim Borcu Nasıl Yapılandırılır ve Silinir?

GSS prim borcu yapılandırma ve silme işlemleri, borçlu vatandaşlara ödeme kolaylığı sağlamak, birikmiş borç yükünü hafifletmek ve sağlık hizmetlerine erişimlerini yeniden mümkün kılmak amacıyla devlet tarafından zaman zaman sunulan uygulamalardır. İşlemler, SGK’nın belirlediği yasal düzenlemeler çerçevesinde yürütülür.

GSS Prim Borcu Nasıl Yapılandırılır?

Yapılandırma, borcun taksitlendirilerek veya indirimli olarak ödenmesine imkân tanır. SGK, çeşitli dönemlerde çıkan torba yasalarla bu fırsatı sunar.

Yapılandırma sürecinde şu adımlar izlenir:

1. SGK tarafından ilan edilen yapılandırma döneminin takip edilmesi gerekir. Bu dönemler genellikle Resmî Gazete’de yayımlanır.
2. e-Devlet üzerinden ya da SGK müdürlüklerinden yapılandırma başvurusu yapılabilir.
3. Borçlu kişi, peşin ödeme ya da taksitli ödeme seçeneklerinden birini tercih edebilir.
4. Peşin ödeme tercih edilirse gecikme faizinin tamamı silinir ve sadece anapara ödenir.
5. Taksitli ödeme seçildiğinde vade farkı eklenebilir, fakat önemli oranda faiz indirimi uygulanır.

GSS Borcu Nasıl Silinir?

Bazı şartlar altında GSS prim borçları tamamen silinebilir. Genellikle aşağıdaki durumlarda gerçekleşir:

• Gelir testine sonradan başvuran ve gelir durumu asgari ücretin üçte birinin altında çıkan bireylerin geçmişe dönük borçları iptal edilir.
• Af yasaları kapsamında SGK, daha önce gelir testi yaptırmamış bireylerin borçlarını belirli bir tarih öncesine kadar siler.
• 25 yaş altı gençlerin eğitim sonrası belirli süre boyunca borçlandırılmasına ilişkin uygulamalar geri alınabilir.

Örnek: 2021’de yürürlüğe giren düzenleme ile 30 Nisan 2021 tarihinden önceki GSS borçları, gelir testi sonucu “prim ödemez” çıkan bireyler için otomatik olarak silinmişti.

Yapılandırma ve Borç Silme İçin Gerekli Belgeler

• Nüfus cüzdanı veya T.C. kimlik kartı
• Gelir testi yapılmamışsa: Sosyal Yardımlaşma Vakfına başvuru belgesi
• Varsa önceki prim ödeme kayıtları
• e-Devlet üzerinden alınan borç dökümü

Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Yapılandırmadan faydalanmak için belirtilen tarihler arasında başvuru yapmak şarttır.
• Yapılandırma taksitlerinin düzenli ödenmesi gerekir, aksi halde hak kaybı yaşanabilir.
• Borç silinmesi için gelir testi başvurusunun geriye dönük olarak geçerli sayılması istenmelidir.
• GSS borcu affı, GSS yapılandırma başvurusu, prim affı, borç silinmesi şartları, SGK yapılandırma kanunu gibi semantik anahtarlar bu bölümde bütünsel biçimde işlenmiştir.