Özellikle son yıllarda mültecilerin sayısının artması ile birlikte kaçak işçi çalıştırma rakamlarında da büyük bir artış söz konusu oluyor. İşverenler kaçak işçi çalıştırmanın idari para cezasına tabi olduğunu bilmelerine rağmen ucuz işgücü gerekçesi ile kaçak işçi çalıştırmak konusunda geri adım atmıyorlar. Ancak bu durum aynı zamanda prim indirimlerinin de silinmesine neden oluyor.
Kaçak İşçi Çalıştıranlardan Prim İndirimi Siliniyor
Son yıllarda mültecilerin sayısı artması ile birlikte herhangi bir sosyal güvenceleri olmaması nedeniyle kaçak işçi çalıştırma sayılarında artış görülüyor. Özellikle işverenler, bu durumun idari para cezasına tabi olduğunu bilmelerine rağmen ucuz işgücü olarak durumu algılamaları nedeniyle kaçak işçileri yaygın olarak kullanıyorlar. Ancak çoğu işveren, idari para cezasının yanında kaçak işçinin çalıştırıldığının tespit edilmesi halinde prim indirimlerinin de silineceğini bilmiyor.
Buna göre kaçak işçi çalıştırıldığı tespit edilen işyerlerinde normal sigortalı işçiler için yararlanılan 5 puanlık prim indirimi de siliniyor. Çalışanın ihbarı ya da yapılan denetimler sonucunda kaçak işçi çalıştırıldığı tespit edilmesi halinde, işverenin tüm çalışanları için yararlandığı prim indirimleri kesildiği gibi indirim oranları da faizi ile birlikte geri isteniyor. İlgili kanun kapsamında 4A kapsamında çalışanlar için toplamda yüzde 34,5 oranında sigorta primi isteniyor. Bu tutarın yüzde 20,5 oranı işveren, yüzde 14’lük kesimi ise çalışan adına ödeniyor. 5510 sayılı kanun kapsamında 2008 yılından beri tüm işverenlerin 5 puanlık primleri ise Hazine kapsamında ödeniyor. Özellikle yurtdışına götürülen işçiler için de yine indirim söz konusu oluyor. Bu bakımdan işverenlerden fiilen yüzde 34,5 oranında tutar yerine yüzde 29,5 oranında prim tutarı isteniyor.
Prim İndiriminden Yararlanma Koşulları
Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı verilerine göre söz konusu indirimden 2020 yılında 7 milyon 320 bin kişi yararlanmış oldu. Prim tutarının yüzde 5’lik kısmının Hazine tarafından karşılanması için belirli şartlar bulunuyor. Buna göre işverenlerin çalıştırmakta oldukları sigortalılara yönelik prim ve hizmet belgelerini yasal süreler içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumu SGK’ya, muhtasar ve prim hizmet beyannamelerini ise Hazine ve Maliye Bakanlığı’na ibraz etmeleri gerekiyor. Aynı zamanda prim ödemeleri yasal süre içinde de ödenmiş olması, SGK’ya idari para cezası ya da bunlara yönelik olarak gecikme cezası veya gecikme zammı borcunun da bulunmaması şartları aranıyor. Borçlarını yapılandıran ya da tecil ettirenler ise taksitlerini düzenli olarak ödemeleri halinde prim indiriminden yararlanabiliyorlar.
5 puanlık prim indirimi başlangıçta sadece 4A kapsamında olan çalışanlar için getirilmiş olsa da zamanla yapılan değişiklik ile birlikte 4B kapsamında olanları da içeriyor. Buna göre Bağkur’lu olanlar da kendi primleri için indirimden yararlanabiliyorlar.
Kaçak İşçi Çalıştırandan İade İsteniyor
Kaçak işçi çalıştıran işyerleri için ise prim indirimi hakkı da ortadan kalkıyor. Yapılacak kontrol ve denetim ya da şikayet kapsamında çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmeyen, asgari ücretin altında işçi çalıştıran ve hiçbir sosyal hak tanımayan kimselerin tespit edilmesi halinde işverenler tüm sigortalı çalıştırdıkları kişiler için prim indirimini kaybediyorlar. Aynı zamanda bu tutar gecikme zammı ve yasal faiz oranı üzerinden geri talep ediliyor ve böylelikle işveren indirim kullandığı süre boyunca toplam indirim tutarları üzerinden yararlandığı indirimleri iade ediyor.
Sigortasız olarak çalışan ya da çalıştırılan kişiler, daha sonra çalışma izinleri ve hakları bulunuyorsa, hizmet tespit davası açarak sigortasız olarak çalıştırıldıkları günlere yönelik prim talebinde de bulunabiliyorlar. Dava sonucunda tespit edilen süreler çalışanın hanesine hizmet süresi olarak ekleniyor.
